శివసంహిత
ప్రథమపటలః
అథ లయప్రకరణం .
ఏకం జ్ఞానం నిత్యమాద్యంతశూన్యం
నాన్యత్ కించిద్వర్తతే తే
వస్తు సత్యం . (కించిద్వత్తే)
యద్భేదోస్మిన్నింద్రియోపాధినా వై
జ్ఞానస్యాయం భాసతే నాన్యథైవ
.. 1.1..
అథ భక్తానురక్తోఽహం వక్ష్యే యోగానుశాసనం . (వక్తి)
ఈశ్వరః సర్వభూతానామాత్మముక్తిప్రదాయకః .. 1.2..
త్యక్త్వా వివాదశీలానాం మతం దుర్జ్ఞానహేతుకం .
ఆత్మజ్ఞానాయ భూతానామనన్యగతిచేతసాం .. 1.3..
సత్యం కేచిత్ప్రశంసంతి తపః శౌచం తథాపరే .
క్షమాం కేచిత్ప్రశంసంతి తథైవ సమమార్జ్జవం .. 1.4..
కేచిద్దానం ప్రశంసంతి పితృకర్మ తథాపరే .
కేచిత్కర్మ ప్రశంసంతి కేచిద్వైరాగ్యముత్తమం .. 1.5..
కేచిద్గృహస్థకర్మాణి ప్రశంసంతి విచక్షణాః .
అగ్నిహోత్రాదికం కర్మ తథా కేచిత్ పరం విదుః .. 1.6..
మంత్రయోగం ప్రశంసంతి కిచిత్తిర్థానుసేవనం .
ఏవం బహూనుపాయాంస్తు ప్రవదంతి హి ముక్తయే .. 1.7.. (విముక్తయే)
ఏవం వ్యవసితా లోకే కృత్యాకృత్యవిదో జనాః .
వ్యామోహమేవ గచ్ఛంతి విముక్తాః పాపకర్మభిః .. 1.8..
ఏతన్మతావలంబీ యో లబ్ధ్వా దురితపుణ్యకే .
భ్రమతీత్యవశః సోఽత్ర జన్మమృత్యుపరంపరాం .. 1.9..
అన్యైర్మతిమతాం శ్రేష్ఠైర్గుప్తాలోకనతత్పరైః .
ఆత్మానో బహవః ప్రోక్తా నిత్యాః సర్వగతాస్తథా .. 1.10..
యద్యత్ప్రత్యక్షవిషయం తదన్యన్నాస్తి చక్షతే .
కుతః స్వర్గాదయః సంతీత్యన్యే నిశ్చితమానసాః .. 1.11..
జ్ఞానప్రవాహ ఇత్యన్యే శూన్యం కేచిత్పరం విదుః .
ద్వావేవ తత్త్వం మన్యంతేఽపరే ప్రకృతిపూరుషౌ .. 1.12..
అత్యంతభిన్నమతయః పరమార్థపరాఙ్ముఖాః .
ఏవమన్యే తు సంచింత్య యథామతి యథాశ్రుతం .. 1.13..
నిరీశ్వరమిదం ప్రాహుః సేశ్వరంచ తథాపరే .
వదంతి వివిధైర్భేదైః సుయుక్త్యా స్థితికాతరాః .. 1.14..
ఏతే చాన్యే చ మునయః సంజ్ఞాభేదా పృథగ్విధాః .
శాస్త్రేషు కథితా హ్యేతే లోకవ్యామోహకారకాః .. 1.15..
ఏతద్వివాదశీలానాం మతం వక్తుం న శక్యతే .
భ్రమంత్యస్మింజనాః సర్వే ముక్తిమార్గబహిష్కృతాః .. 1.16..
ఆలోక్య సర్వశాస్త్రాణి విచార్య చ పునః పునః .
ఇదమేకం సునిష్పన్నం యోగశాస్త్రం పరం మతం .. 1.17..
యస్మిన్జ్ఞాతే సర్వమిదం యాతం భవతి నిశ్చితం .
తస్మిన్పరిశ్రమః కార్యః కిమన్యచ్ఛాస్త్రభాషితం .. 1.18..
యోగశాస్త్రమిదం గోప్యమస్మాభిః పరిభాషితం .
సుభక్తాయ ప్రదాతవ్యం త్రైలోక్యే చ మహాత్మనే .. 1.19..
కర్మకాండం జ్ఞానకాండమితి వేదో ద్విధా మతః .
భవతి ద్వివిధో భేదో జ్ఞానకాండస్య కర్మణః .. 1.20..
ద్వివిధః కర్మకాండః స్యాన్నిషేధవిధిపూర్వకః .
నిషిద్ధకర్మకరణే పాపం భవతి నిశ్చితం .
విధినా కర్మకరణే పుణ్యం భవతి నిశ్చితం .. 1.21..
త్రివిధో విధికూటః స్యాన్నిత్యనైమిత్తకామ్యతః .
నిత్యేఽకృతే కిల్విషం స్యాత్కామ్యే నైమిత్తికే ఫలం .. 1.22..
ద్వివిధంతు ఫలం జ్ఞేయం స్వర్గో నరక ఏవ చ .
స్వర్గో నానావిధశ్చైవ నరకోపి తథా భవేత్ .. 1.23..
పుణ్యకర్మాణి వై స్వర్గో నరకః పాపకర్మాణి . (పుణ్యకర్మణి, పాపకర్మణి)
కర్మబంధమయీ సృష్టిర్నాన్యథా భవతి ధ్రువం .. 1.24..
జంతుభిశ్చానుభూయంతే స్వర్గే నానాసుఖాని చ .
నానావిధాని దుఃఖాని నరకే దుఃసహాని వై .. 1.25..
పాపకర్మవశాద్దుఃఖం పుణ్యకర్మవశాత్సుఖం .
తస్మాత్సుఖార్థీ వివిధం పుణ్యం ప్రకురుతే ధ్రువం .. 1.26..
పాపభోగావసానే తు పునర్జన్మ భవేత్ఖలు .
పుణ్యభోగావసానే తు నాన్యథా భవతి ధ్రువం .. 1.27..
స్వర్గేఽపి దుఃఖసంభోగః పరస్త్రీదర్శనాద్ధువం .
తతో దుఃఖమిదం సర్వం భవేన్నాస్త్యత్ర సంశయః .. 1.28..
తత్కర్మకల్పకైః ప్రోక్తం పుణ్యం పాపమితి ద్విధా .
పుణ్యపాపమయో బంధో దేహినాం భవతి క్రమాత్ .. 1.29..
ఇహాముత్ర ఫలద్వేషీ సఫలం కర్మ సంత్యజేత్ .
నిత్యనైమిత్తికం సంగం త్యక్త్వా యోగే ప్రవర్తతే .. 1.30..
కర్మకాండస్య మాహాత్మ్యం జ్ఞాత్వా యోగీ త్యజేత్సుధీః .
పుణ్యపాపద్వయం త్యక్త్వా జ్ఞానకాండే ప్రవర్తతే .. 1.31..
ఆత్మా వాఽరేతు ద్రష్టవ్యః శ్రోతవ్యేత్యాది యచ్ఛ్రుతిః . (వా రే చ) (శ్రోతవ్యో
మంతవ్య ఇతి)
సా సేవ్యా తత్ప్రయత్నేన ముక్తిదా హేతుదాయినీ .. 1.32..
దురితేషు చ పుణ్యేషు యో ధీర్వృత్తిం ప్రచోదయాత్ .
సోఽహం ప్రవర్తతే మత్తో జగత్సర్వం చరాచరం .. 1.33..
సర్వం చ దృశ్యతే మత్తః సర్వం చ మయి లీయతే .
న తద్భిన్నోఽహమస్మీహ మద్భిన్నో న తు కించన .. 1.34..
జలపూర్ణేష్వసంఖ్యేషు శరావేషు యథా భవేత్ .
ఏకస్య భాత్యసంఖ్యత్వం తద్వేదోఽత్ర న దృశ్యతే .. 1.35..
ఉపాధిషు శరావేషు యా సంఖ్యా వర్తతే పరా .
సా సంఖ్యా భవతి యథా రవౌ చాత్మని తత్తథా .. 1.36..
యథైకః కల్పకః స్వప్నే నానావిధితయేష్యతే .
జాగరేఽపి తథాప్యేకస్తథైవ బహుధా జగత్ .. 1.37..
సర్పబుద్ధిర్యథా రజ్జౌ శుక్తౌ వా రజతభ్రమః .
తద్వదేవమిదం విశ్వం వివృతం పరమాత్మని .. 1.38..
రజ్జుజ్ఞానాద్యథా సర్పో మిథ్యారూపో నివర్తతే .
ఆత్మజ్ఞానాత్తథా యాతి మిథ్యాభూతమిదం జగత్ .. 1.39..
రౌప్యభ్రాంతిరియం యాతి శుక్తిజ్ఞానాద్యథా ఖలు .
జగద్భ్రాంతిరియం యాతి చాత్మజ్ఞానాత్సదా తథా .. 1.40.. (చాత్మజ్ఞానాద్యథా)
యథా వంశో రగభ్రాంతిర్భవేద్భేకవసాంజనాత్ .
(యథా రజ్జూగభ్రాంతిర్భవేద్భేదవశాజ్జగత్)
తథా జగదిదం భ్రాంతిరధ్యాసకల్పనాజ్జగత్ . (భ్రాంతిరభ్యాసకల్పనాంజనాత్)
ఆత్మజ్ఞానాద్యథా నాస్తి రజ్జుజ్ఞానాద్భుజంగమః .. 1.41..
యథా దోషవశాచ్ఛుక్లః పీతో భవతి నాన్యథా .
అజ్ఞానదోషాదాత్మాపి జగద్భవతి దుస్త్యజం .. 1.42..
దోషనాశే యథా శుక్లో గృహ్యతే రోగిణా స్వయం .
శుక్లజ్ఞానాత్తథాజ్ఞాననాశాదాత్మా తథా కృతః .. 1.43..
కాలత్రయేఽపి న యథా రజ్జుః సర్పో భవేదితి .
తథాత్మా న భవేద్విశ్వం గుణాతీతో నిరంజనః .. 1.44..
ఆగమాఽపాయినోఽనిత్యానాశ్యత్వేనేశ్వరాదయః .
ఆత్మబోధేన కేనాపి శాస్త్రాదేతద్వినిశ్చితం .. 1.45..
యథా వాతవశాత్సింధావుత్పన్నాః ఫేనబుద్బుదాః .
తథాత్మని సముద్భూతం సంసారం క్షణభంగురం .. 1.46..
అభేదో భాసతే నిత్యం వస్తుభేదో న భాసతే .
ద్విధాత్రిధాదిభేదోఽయం భ్రమత్వే పర్యవస్యతి .. 1.47..
యద్భూతం యచ్చ భావ్యం వై మూర్తామూర్తం తథైవ చ .
సర్వమేవ జగదిదం వివృతం పరమాత్మని .. 1.48..
కల్పకైః కల్పితా విద్యా మిథ్యా జాతా మృషాత్మికా .
ఏతాన్మూలం జగదిదం కథం సత్యం భవిష్యతి .. 1.49.. (ఏతన్మూలం)
చైతన్యాత్సర్వముత్పన్నం జగదేతచ్చరాచరం .
తస్మాత్సర్వం పరిత్యజ్య చైతేన్యం తు సమాశ్రయేత్ .. 1.50.. (తం)
ఘటస్యాభ్యంతరే బాహ్యే యథాకాశం ప్రవర్తతే .
తథాత్మాభ్యంతరే బాహ్యే బ్రహ్మాండస్య ప్రవర్తతే .. 1.51..
(తథాత్మాభ్యంతరే బాహ్యే కార్యవర్గేషు నిత్యశః)
సతతం సర్వభూతేషు యథాకాశం ప్రవర్తతే .
తథాత్మాభ్యంతరే బాహ్యే బ్రహ్మాండస్య ప్రవర్తతే .. 1.52..
వర్తతే సర్వభూతేషు యథాకాశం సమంతతః .
తథాత్మాభ్యంతరే బాహ్యే కార్యవర్గేషు నిత్యశః .. 1.53..
అసంలగ్నం యథాకాశం మిథ్యాభూతేషు పంచసు .
అసంలగ్నస్తథాత్మా తు కార్యవర్గేషు నాన్యథా .. 1.54..
ఈశ్వరాదిజగత్సర్వమాత్మవ్యాప్తం సమంతతః . (వ్యాప్యం)
ఏకోఽస్తి సచ్చిదానందః పూర్ణో ద్వైతవివర్జితః .. 1.55..
యస్మాత్ప్రకాశకో నాస్తి స్వప్రకాశో భవేత్తతః .
స్వప్రకాశో యతస్తస్మాదాత్మా జ్యోతిః స్వరూపకః .. 1.56..
అవచ్ఛిన్నో యతో నాస్తి దశకాలస్వరూపతః . (అవఛిన్నో)
ఆత్మనః సర్వథా తస్మాదాత్మా పూర్ణో భవేత్ఖలు .. 1.57..
యస్మాన్న విద్యతే నాశః పంచభూతైర్వృథాత్మకైః .
తస్మాదాత్మా భవేన్నిత్యస్తన్నాశో న భవేత్ఖలు .. 1.58..
యస్మాత్తదన్యో నాస్తీహ తస్మాదేకోఽస్తి సర్వదా .
యస్మాత్తదన్యో మిథ్యా స్యాదాత్మా సత్యో భవేత్ఖలు .. 1.59..
అవిద్యాభుతసంసారే దుఃఖనాశే సుఖం యతః .
జ్ఞానాదాద్యంతశూన్యం స్యాత్తస్మాదాత్మా భవేత్సుఖం .. 1.60..
యస్మాన్నాశితమజ్ఞానం జ్ఞానేన విశ్వకారణం .
తస్మాదాత్మా భవేజ్జ్ఞానం జ్ఞానం తస్మాత్సనాతనం .. 1.61..
కాలతో వివిధం విశ్వం యదా చైవ భవేదిదం .
తదేకోఽస్తి స ఏవాత్మా కల్పనాపథవర్జితః .. 1.62..
బాహ్యాని సర్వభూతాని వినాశం యాంతి కాలతః .
యతో వాచో నివర్తంతే ఆత్మా ద్వైతవివర్జితః .. 1.63..
న ఖం వాయుర్న చాగ్నిశ్చ న జలం పృథివీ న చ .
నైతత్కార్యం నేశ్వరాది పూర్ణైకాత్మా భవేత్ఖలు .. 1.64.. (ర్నైతత్కాయై
/ నైర్తత్కాయై) (పూర్ణేకాత్మా)
ఆత్మానమాత్మనో యోగీ పశ్యత్యాత్మని నిశ్చితం .
సర్వసంకల్పసంన్యాసీ త్యక్తమిథ్యాభవగ్రహః .. 1.65..
ఆత్మానాత్మని చాత్మానం దృష్ట్వానంతం సుఖాత్మ్కం .
విస్మృత్య విశ్వం రమతే సమాధేస్తీవ్రతస్తథా .. 1.66..
మాయైవ విశ్వజననీ నాన్యా తత్త్వధియాపరా .
యదా నాశ సమాయాతి విశ్వం నాస్తి తదా ఖలు .. 1.67..
హేయం సర్వమిదం యస్య మాయావిలసితం యతః .
తతో న ప్రీతివిషయస్తనువిత్తసుఖాత్మకః .. 1.68..
అరిర్మిత్రముదాసీనస్త్రివిధం స్యాదిదం జగత్ .
వ్యవహారేషు నియతం దృశ్యతే నాన్యథా పునః .. 1.69..
ప్రియాప్రియాదిభేదస్తు వస్తుషు నియతస్ఫుటం .
ఆత్మోపాధివశాదేవం భవేత్పుత్రాది నాన్యథా .. 1.70..
మాయావిలసితం విశ్వం జ్ఞాత్వైవం శ్రుతియుక్తితః .
అధ్యారోపాపవాదాభ్యాం లయం కుర్వంతి యోగినః .. 1.71..
కర్మజన్యం విశ్వమిదం నత్వకర్మణి వేదనా .
నిఖిలోపాధిహీనో వై యదా భవతి పూరుషః .
తదా విజయతేఽఖండజ్ఞానరూపీ నిరంజనః .. 1.72.. (వివక్షతేఽఖండజ్ఞానరూపీ)
స హి కామయతే పురుషః సృజతే చ ప్రజాః స్వయం . (సో కామయతః)
అవిద్యా భాసతే యస్మాత్తస్మాన్మిథ్యా స్వభావతః .. 1.73..
శుద్ధే బ్రహ్మణి సంబద్ధో విద్యయా సహజో భవేత్ .
(శుద్ధే బ్రహ్మత్వ సంబద్ధో విద్యయా సహితో భవేత్ .)
బ్రహ్మతేజోంఽశతో యాతి తత ఆభాసతే నభః .. 1.74..
(బ్రహ్మతేనసతీ యాతి యత ఆభాసతే నభః)
తస్మాత్ప్రకాశతే వాయుర్వాయోరగ్నిస్తతో జలం .
ప్రకాశతే తతః పృథ్వీకల్పనేయం స్థితా సతి .. 1.75..
ఆకాశాద్వాయురాకాశః పవనాదగ్నిసంభవః .
ఖేవాతాగ్నేర్జలం వ్యోమవాతాగ్నేర్వారితో మహీ .. 1.76..
(ఖవాతాగ్నేర్జలం వ్యోమవాతాగ్నివారితో మహీ)
ఖం శబ్దలక్షణం వాయుశ్చంచలః స్పర్శలక్షణః .
స్యాద్రూపలక్షణం తేజః సలిలం రసలక్షణం .. 1.77..
గంధలక్షణికా పృథ్వీ నాన్యథా భవతి ధ్రువం .
విషేశగుణాః స్ఫురతి యతః శాస్త్రాదినిర్ణయః .. 1.78..
శబ్దైకగుణ్మాకాశం ద్విగుణో వాయురుచ్యతే . (స్యాదేకగుణమాకాశం)
తథైవ త్రిగుణం తేజో భవంత్యాపశ్చతుర్గుణాః .. 1.79..
శబ్దః స్పర్శశ్చ రూపం చ రసో గంధస్తథైవ చ .
ఏతత్పంచగుణా పృథ్వీ కల్పకైః కల్ప్యతేఽధునా .. 1.80..
చక్షుషా గృహ్యతే రూపం గంధో ఘ్రాణేన గృహ్యతే .
రసో రసనయా స్పర్శస్త్వచా సంగృహ్యతే పరం .
శ్రోత్రేణ గృహ్యతే శబ్దో నియతం భాతి నాన్యథా .. 1.81..
చైతన్యాత్సర్వముత్పన్నం జగదేతచ్చరాచరం .
అస్తి చేత్కల్పనేయం స్యాన్నాస్తి చేదస్తి చిన్మయం .. 1.82..
పృథ్వీ శీర్ణా జలం మగ్నా జలం మగ్నం చ తేజసి .
లీనం వాయౌ తథా తేజో వ్యోమ్ని వాతో లయం యయౌ .
అవిద్యాయాం మహాకాశో లీయతే పరమే పదే .. 1.83..
విక్షేపావరణాశక్తిర్దురంతా దుఃఖరూపిణీ .
జడరూపా మహామాయా రజఃసత్త్వతమోగుణా .. 1.84..
సా మాయావరణాశక్త్యావృతావిజ్ఞానరూపిణీ .
దర్శయేజ్జగదాకారం తం విక్షేపస్వభావతః .. 1.85..
తమోగుణాత్మికా విద్యా యా సా దుర్గా భవేత్స్వయం . (తమో గుణాధికా) (దూర్గా)
ఈశ్వరం తదుపహితం చైతన్యం తదభూద్ధ్రువం .. 1.86..
సత్త్వాధికా చ యా విద్యా లక్ష్మీః స్యాద్దివ్యరూపిణీ .
చైతన్యం తదుపహితం విష్ణుర్భవతి నాన్యథా .. 1.87..
రజోగుణాధికా విద్యా జ్ఞేయా సా వై సరస్వతీ .
కశ్చిత్స్వరూపో భవతి బ్రహ్మా తదుపధారకః .. 1.88.. (యశ్చిత్స్వరూపో)
ఈశాద్యాః సకలా దేవా దృశ్యంతే పరమాత్మని .
శరీరాదిజడం సర్వం సా విద్యా తత్తథా తథా .. 1.89..
ఏవంరూపేణ కల్పంతే కల్పకా విశ్వసంభవం .
తత్త్వాతత్త్వం భవంతీహ కల్పనాన్యేన నోదితా .. 1.90.. (చోదితా)
ప్రమేయత్వాదిరూపేణ సర్వం వస్తు ప్రకాశ్యతే .
తథైవ వస్తునాస్త్యేవ భాసకో వర్తకః పరః .. 1.91..
స్వరూపత్వేన రూపేణ స్వరూపం వస్తు భాష్యతే .
విశేషశబ్దోపాదానే భేదో భవతి నాన్యథా .. 1.92..
ఏకః సత్తాపూరితానందరూపః పూర్ణో వ్యాపీ వర్తతే నాస్తి కించిత్ .
ఏతజ్జ్ఞానం యః కరోత్యేవ నిత్యం ముక్తః స స్యాన్మృత్యుసంసారదుఃఖాత్ ..
1.93..
యస్యారోపాపవాదాభ్యాం యత్ర సర్వే లయం గతాః .
స ఏకో వర్తతే నాన్యత్తచ్చిత్తేనావధార్యతే .. 1.94..
పితురన్నమయాత్కోషాజ్జాయతే పూర్వకర్మణః .
తచ్ఛరీరంవిర్దుదుఃఖం స్వప్రాగ్భోగాయ సుందరం .. 1.95.. (శరీరం వై జడం దుఃఖం)
మాంసాస్థిస్నాయుమజ్జాదినిర్మితం భోగమందిరం .
కేవలం దుఃఖభోగాయ నాడీ సంతతిగుంఫితం .. 1.96..
పారమైష్ఠ్యమిదం గాత్రం పంచభూతవినిర్మితం .
బ్రహ్మాండసంజ్ఞకం దుఃఖసుఖభోగాయ కల్పితం .. 1.97..
బిందుః శివో రజః శక్తిరుభయోర్మిలనాత్స్వయం .
స్వప్నభూతాని జాయంతే స్వశక్త్యా జడరూపయా .. 1.98..
తత్పంచీకరణాత్స్థూలాన్యసంఖ్యాని చరాచరం . (సమాసతః)
బ్రహ్మాండస్థాని వస్తూని యత్ర జీవోఽస్తి కర్మభిః .. 1.99..
తద్భూతపంచకాత్సర్వం భోగాయ జీవసంజ్ఞితా .
పూర్వకర్మానురోధేన కరోమి ఘటనామహం .. 1.100..
అజడః సర్వభూతాన్వై జడస్థిత్యా భునక్తితాన్ . (సర్వభూతస్థా)
జడాత్స్వకర్మభిర్బద్ధో జీవాఖ్యో వివిధో భవేత్ .. 1.101..
భోగాయోత్పద్యతే కర్మ బ్రహ్మాండాఖ్యే పునః పునః .
జీవశ్చ లీయతే భోగావసానే చ స్వకర్మణః .. 1.102..
ఇతి శ్రీశివసంహితాయాం హరగౌరీసంవాదే యోగశాస్త్రే
లయప్రకరణే ప్రథమః పటలః
సమాప్తః . 1.
ద్వితీయపటలః
అథ తత్త్వజ్ఞానోపదేశ .
దేహేఽస్మిన్వర్తతే మేరుః సప్తద్వీపసమన్వితః .
సరితః సాగరాః శైలాః క్షేత్రాణి క్షేత్రపాలకాః .. 2.1..
ఋషయో మునయః సర్వే నక్షత్రాణి గ్రహాస్తథా .
పుణ్యతీర్థాని పీఠాని వర్తంతే పీఠదేవతాః .. 2.2..
సృష్టిసంహారకర్తారౌ భ్రమంతౌ శశిభాస్కరౌ .
నభో వాయుశ్చ వహ్నిశ్చ జలం పృథ్వీ తథైవ చ .. 2.3..
త్రైలోక్యే యాని భూతాని తాని సర్వాణి దేహతః .
మేరుం సంవేష్ట్య సర్వత్ర వ్యవహారః ప్రవర్తతే .
జానాతి యః సర్వమిదం స యోగీ నాత్ర సంశయః .. 2.4..
బ్రహ్మాండసంజ్ఞకే దేహే యథాదేశం వ్యవస్థితః .
మేరుశృంగే సుధారశ్మిర్బహిరష్టకలాయుతః .. 2.5..
వర్తతేఽహర్నిశం సోఽపి సుధాం వర్షత్యధోముఖః .
తతోఽమృతం ద్విధాభూతం యాతి సూక్ష్మం యథా చ వై .. 2.6..
ఇడామార్గేణ పుష్ట్యర్థం యాతి మందాకినీజలం .
పుష్ణాతి సకలందేహమిడామార్గేణ నిశ్చితం .. 2.7..
ఏష పీయూషరశ్మిర్హి వామపార్శ్వే వ్యవస్థితః .. 2.8..
అపరః శుద్ధదుగ్ధాభో హఠాత్కర్షతి మండలాత్ .
రంధ్రమార్గేణ సృష్ట్యర్థం మేరౌ సంయాతి చంద్రమాః .. 2.9.. (మధ్యమార్గేణ)
మేరుమూలే స్థితః సూర్యః కలాద్వాదశసంయుతః .
దక్షిణే పథి రశ్మిభిర్వహత్యూర్ధ్వం ప్రజాపతిః .. 2.10..
పీయూషరశ్మినిర్యాసం ధాతూంశ్చ గ్రసతి ధ్రువం .
సమీరమండలే సూర్యో భ్రమతే సర్వవిగ్రహే .. 2.11..
ఏషా సూర్యపరామూర్తిర్నిర్వాణం దక్షిణే పథి .
వహతే లగ్నయోగేన సృష్టిసంహారకారకః .. 2.12..
సార్ధలక్షత్రయం నాడ్యః సంతి దేహాంతరే నృణాం .
ప్రధానభూతా నాడ్యస్తు తాసు ముఖ్యాశ్చతుర్దశః .. 2.13..
సుషుమ్ణేడా పింగలా చ గాంధారీ హస్తిజిహ్వికా .
కుహూః సరస్వతీ పూషా శంఖినీ చ పయస్వనీ .. 2.14..
వారుణ్యలంబుసా చైవ విశ్వోదరీ యశస్వినీ .
ఏతాసు తిస్రో ముఖ్యాః స్యుః పింగలేడా సుషుమ్ణికా .. 2.15..
తిస్రష్వేకా సుషుమ్ణైవ ముఖ్యా సా యోగివల్లభా . (తిసృష్వేకా)
అన్యాస్తదాశ్రయం కృత్వా నాడ్యః సంతి హి దేహినాం .. 2.16..
నాడ్యస్తు తా అధోవక్త్రాః పద్మతంతునిభాః స్థితాః . (అధోవదనాః)
పృష్ఠవంశం సమాశ్రిత్య సోమసూర్యాగ్నిరూపిణీ .. 2.17..
తాసాం మధ్యే గతా నాడీ చిత్రా సా మమ వల్లభా .
బ్రహ్మరంధ్రం చ తత్రైవ సూక్ష్మాత్సూక్ష్మతరం శుభం .. 2.18..
పంచవర్ణోజ్జ్వలా శుద్ధా సుషుమ్ణా మధ్యచారిణీ . (మధ్యరూపిణీ)
దేహస్యోపాధిరూపా సా సుషుమ్ణా మధ్యరూపిణీ .. 2.19.. (దేహస్థోపాధిరూపా)
దివ్యమార్గమిదం ప్రోక్తమమృతానందకారకం .
ధ్యానమాత్రేణ యోగీంద్రో దురితౌఘం వినాశయేత్ .. 2.20..
గుదాత్తుద్వ్యంగులాదూర్ధ్వం మేఢ్రాత్తు ద్వ్యంగులాదధః .
చతురంగగులవిస్తారమాధారం వర్తతే సమం .. 2.21..
తస్మిన్నాధారపద్మే చ కర్ణికాయాం సుశోభనా .
త్రికోణా వర్తతే యోనిః సర్వతంత్రేషు గోపితా .. 2.22..
తత్ర విద్యుల్లతాకారా కుండలీ పరదేవతా .
సార్ద్ధత్రికరా కుటిలా సుషుమ్ణామార్గసంస్థితా .. 2.23..
జగత్సంసృష్టిరూపా సా నిర్మాణే సతతోద్యతా .
వాచామవాచ్యా వాగ్దేవీ సదా దేవైర్నమస్కృతా .. 2.24.. (దేవైనమస్కృతా)
ఇడానామ్నీ తు యా నాడీ వామమార్గే వ్యవస్థితా .
సుషుమ్ణాయాం సమాశ్లిష్య దక్షనాసాపుటే గతా .. 2.25..
పింగలా నామ యా నాడీ దక్షమార్గే వ్యవస్థితా .
మధ్యనాడీం సమాశ్లిష్య వామనాసాపుటే గతా .. 2.26.. (సుష్మణా సా)
ఇడాపింగలయోర్మధ్యే సుషుమ్ణా యా భవేత్ఖలు .
షట్స్థానేషు చ షట్శక్తిం షట్పద్మం యోగినో విదుః .. 2.27..
పంచస్థానం సుషుమ్ణాయా నామాని స్యుర్బహూని చ .
ప్రయోజనవశాత్తాని జ్ఞాతవ్యానీహ శాస్త్రతః .. 2.28..
అన్యా యాఽస్త్యపరా నాడీ మూలాధారాత్సముత్థితా .
రసనామేఢ్రనయనం పాదాంగుష్ఠే చ శ్రోత్రకం .. 2.29..
కుక్షికక్షాంగుష్ఠకర్ణం సర్వాంగం పాయుకుక్షికం .
లబ్ధ్వా తాం వై నివర్తంతే యథాదేశసముద్భవాః .. 2.30.. (లబ్ధాంతా)
ఏతాభ్య ఏవ నాడీభ్యః శాఖోపశాఖతః క్రమాత్ .
సార్ధం లక్షత్రయం జాతం యథాభాగం వ్యవస్థితం .. 2.31.. (సార్ధలక్షత్రయం)
ఏతా భోగవహా నాడ్యో వాయుసంచారదక్షకాః .
ఓతప్రోతాభిసంవ్యాప్య తిష్ఠంత్యస్మిన్కలేవరే .. 2.32.. (ఓతప్రోత్రాః సుసంవ్యాప్య)
సూర్యమండలమధ్యస్థః కలాద్వాదశసంయుతః .
వస్తిదేశే జ్వలద్వహ్నిర్వర్తతే చాన్నపాచకః .. 2.33.. (బస్తిదేశే)
ఏష వైశ్వానరోగ్నిర్వై మమ తేజోంశసంభవః . (వైశ్వానరాగ్నిరేషో వై)
కరోతి వివిధం పాకం ప్రాణినాం దేహమాస్థితః .. 2.34..
ఆయుః ప్రదాయకో వహ్నిర్బలం పుష్టిం దదాతి సః .
శరీరపాటవంచాపి ధ్వస్తరోగసముద్భవః ..
2.35.. (శరీర పాటవం చారి)
తస్మాద్వైశ్వానరాగ్నించ ప్రజ్వాల్య విధివత్సుధీః .
తస్మిన్నన్నం హునేద్యోగీ ప్రత్యహం గురుశిక్షయా .. 2.36..
బ్రహ్మాండసంజ్ఞకే దేహే స్థానాని స్యుర్బహూని చ .
మయోక్తాని ప్రధానాని జ్ఞాతవ్యానీహ శాస్త్రకే .. 2.37..
నానాప్రకారనామాని స్థానాని వివిధాని చ .
వర్తంతే విగ్రహే తాని కథితుం నైవ శక్యతే .. 2.38..
ఇత్థం ప్రకల్పితే దేహే జీవో వసతి సర్వగః .
అనాదివాసనామాలాఽలంకృతః కర్మశృంఖలః .. 2.39..
నానావిధగుణోపేతః సర్వవ్యాపారకారకః .
పూర్వార్జితాని కర్మాణి భునక్తి వివిధాని చ .. 2.40..
యద్యత్సందృశ్యతే లోకే సర్వం తత్కర్మసంభవం .
సర్వా కర్మానుసారేణ జంతుర్భోగాన్భునక్తి వై .. 2.41.. (సర్వః)
యే యే కామాదయో దోషాః సుఖదుఃఖప్రదాయకాః .
తే తే సర్వే ప్రవర్తంతే జీవకర్మానుసారతః .. 2.42..
పుణ్యోపరక్తచైతన్యే ప్రాణాన్ప్రీణాతి కేవలం .
బాహ్యే పుణ్యమయం ప్రాప్య భోజ్యవస్తు స్వయంభవేత్ .. 2.43..
తతః కర్మబలాత్పుంసః సుఖం వా దుఃఖమేవ చ .
పాపోపరక్తచైతన్యం నైవ తిష్ఠతి నిశ్చితం .. 2.44..
న తద్భిన్నో భవేత్సోఽపి తద్భిన్నో న తు కించన .
మాయోపహితచైతన్యాత్సర్వం వస్తు ప్రజాయతే .. 2.45..
యథాకాలేఽపి భోగాయ జంతూనాం వివిధోద్భవః . (యథాకాలేపి)
యథా దోషవశాచ్ఛుక్తౌ రజతారోపణం భవేత్ .
తథా స్వకర్మదోషాద్వై బ్రహ్మణ్యారోప్యతే జగత్ .. 2.46..
స వాసనాభ్రమోత్పన్నోన్మూలనాతిసమర్థనం .
ఉత్పన్నంచేదీదృశం స్యాజ్జ్ఞానం మోక్షప్రసాధనం .. 2.47..
సాక్షాద్వైశేషదృష్టిస్తు సాక్షాత్కారిణి విభ్రమే .
కారణం నాన్యథా యుక్త్యా సత్యం సత్యం మయోదితం .. 2.48..
సాక్షాత్కారిభ్రమే సాక్షాత్సాక్షాత్కారిణి నాశయేత్ .
స హి నాస్తీతి సంసారే భ్రమో నైవ నివర్తతే .. 2.49.. (సో)
మిథ్యాజ్ఞాననివృత్తిస్తు విశేషదర్శనాద్భవేత్ .
అన్యథా న నివృత్తిః స్యాద్దృశ్యతే రజతభ్రమః .. 2.50.. (స్యాదృశ్యే)
యావన్నోత్పద్యతే జ్ఞానం సాక్షాత్కారే నిరంజనే .
తావత్సర్వాణి భూతాని దృశ్యంతే వివిధాని చ .. 2.51..
యదా కర్మార్జితం దేహం నిర్వాణే సాధనం భవేత్ .
తదా శరీరవహనం సఫలం స్యాన్న చాన్యథా .. 2.52..
యాదృశీ వాసనా మూలా వర్తతే జీవసంగినీ . (వర్త్తతే)
తాదృశం వహతే జంతుః కృత్యాకృత్యవిధౌ భ్రమం .. 2.53..
సంసారసాగరం తర్తుం యదీచ్ఛేద్యోగసాధకః .
కృత్వా వర్ణాశ్రమం కర్మ ఫలవర్జం తదాచరేత్ .. 2.54..
విషయాసక్తపురుషా విషయేషు సుఖేప్సవః .
వాచాభిరుద్ధనిర్వాణా వర్తంతే పాపకర్మణి .. 2.55..
ఆత్మానమాత్మనా పశ్యన్న కించిదిహ పశ్యతి .
తదా కర్మపరిత్యాగే న దోషోఽస్తి మతం మమ .. 2.56..
కామాదయో విలీయంతే జ్ఞానాదేవ న చాన్యథా .
అభావే సర్వతత్త్వానాం స్వయం తత్త్వం ప్రకాశతే .. 2.57..
ఇతి శ్రీశివసంహితాయాం హరగౌరీసంవాదే యోగశాస్త్రే
యోగప్రకథనే తత్త్వజ్ఞానోపదేశో
నామ ద్వితీయః పటలః సమాప్తః . 2.
తృతీయపటలః
అథ యోగానుష్ఠానపద్ధతిర్యోగాభ్యాసవర్ణనం .
హృద్యస్తి పంకజం దివ్యం దివ్యలింగేన భూషితం . (హృదయస్తి)
కాదిఠాంతాక్షరోపేతం ద్వాదశార్ణవిభూషితం .. 3.1..
ప్రాణో వసతి తత్రైవ వాసనాభిరలంకృతః .
అనాదికర్మసంశ్లిష్టః ప్రాప్యాహంకారసంయుతః .. 3.2..
ప్రాణస్య వృత్తిభేదేన నామాని వివిధాని చ .
వర్తంతే తాని సర్వాణి కథితుం నైవ శక్యతే .. 3.3..
ప్రాణోఽపానః సమానశ్చోదానో వ్యానశ్చ పంచమః .
నాగః కూర్మశ్చ కృకలో దేవదత్తో ధనంజయః .. 3.4.. (కృకరో)
దశ నామాని ముఖ్యాని మయోక్తానీహ శాస్త్రకే .
కుర్వంతి తేఽత్ర కార్యాణి ప్రేరితాని స్వకర్మభిః .. 3.5..
అత్రాపి వాయవః పంచ ముఖ్యాః స్యుర్దశతః పునః . (స్యుర్దర్శితాః)
తత్రాపి శ్రేష్ఠకర్తారౌ ప్రాణాపానౌ మయోదితౌ .. 3.6.. (శ్రేష్ఠకర్త్తారౌ)
హృది ప్రాణో గుదేఽపానః సమానో నాభిమండలే .
ఉదానః కంఠదేశస్థో వ్యానః సర్వశరీరగః .. 3.7..
నాగాదివాయవః పంచ తే కుర్వంతి చ విగ్రహే .
ఉద్గారోన్మీలనం క్షుతృడ్జృంభా హిక్కా చ పంచమః .. 3.8..
అనేన విధినా యో వై బ్రహ్మాండం వేత్తి విగ్రహం .
సర్వపాపవినిర్ముక్తః స యాతి పరమాం గతిం .. 3.9..
అధునా కథయిష్యామి క్షిప్రం యోగస్య సిద్ధయే .
యజ్జ్ఞాత్వా నావసీదంతి యోగినో యోగసాధనే .. 3.10..
భవేద్వీర్యవతీ విద్యా గురువక్త్రసముద్భవా .
అన్యథా ఫలహీనా స్యాన్నిర్వీర్యాప్యతిదుఃఖదా .. 3.11..
గురుం సంతోష్య యత్నేన యే వై విద్యాముపాసతే .
అవలంబేన విద్యాయాస్తస్యాః ఫలమవాప్నుయాత్ .. 3.12.. (ఫలమవాప్నుయుః)
గురుః పితా గురుర్మాతా గురుర్దేవో న సంశయః .
కర్మణా మనసా వాచా తస్మాత్సర్వైః ప్రసేవ్యతే .. 3.13..
గురుప్రసాదతః సర్వం లభ్యతే శుభమాత్మనః .
తస్మాత్సేవ్యో గురుర్నిత్యమన్యథా న శుభం భవేత్ .. 3.14..
ప్రదక్షిణాత్రయం కృత్వా స్పృష్ట్వా సవ్యేన పాణినా .
అష్టాంగేన నమస్కుర్యాద్గురుపాదసరోరుహం .. 3.15..
శ్రద్ధయాత్మవతాం పుంసాం సిద్ధిర్భవతి నిశ్చితా . (నాన్యథా)
అన్యేషాంచ న సిద్ధిః స్యాత్తస్మాద్యత్నేన సాధయేత్ .. 3.16..
న భవేత్సంగయుక్తానాం తథాఽవిశ్వాసినామపి .
గురుపూజావిహీనానాం తథా చ బహుసంగినాం .. 3.17..
మిథ్యావాదరతానాం చ తథా నిష్ఠురభాషిణాం .
గురుసంతోషహీనానాం న సిద్ధిః స్యాత్కదాచన .. 3.18..
ఫలిష్యతీతి విశ్వాసః సిద్ధేః ప్రథమలక్షణం .
ద్వితీయం శ్రద్ధయా యుక్తం తృతీయం గురుపూజనం .. 3.19..
చతుర్థం సమతాభావం పంచమేంద్రియనిగ్రహం .
షష్ఠం చ ప్రమితాహారం సప్తమం నైవ విద్యతే .. 3.20..
యోగోపదేశం సంప్రాప్య లబ్ధ్వా యోగవిదం గురుం .
గురూపదిష్టవిధినా ధియా నిశ్చిత్య సాధయేత్ .. 3.21..
సుశోభనే మఠే యోగీ పద్మాసనసమన్వితః .
ఆసనోపరి సంవిశ్య పవనాభ్యాసమాచరేత్ .. 3.22..
సమకాయః ప్రాంజలిశ్చ ప్రణమ్య చ గురూన్ సుధీః .
దక్షే వామే చ విఘ్నేశం క్షేత్రపాలాంబికాం పునః .. 3.23..
తతశ్చ దక్షాంగుష్ఠేన నిరుద్ధ్య పింగలాం సుధీః .
ఇడయా పూరయేద్వాయుం యథాశక్త్యా తు కుంభయేత్ .. 3.24..
తతస్త్యక్త్వా పింగలయాశనైరేవ న వేగతః .
పునః పింగలయాపూర్య యథాశక్త్యా తు కుంభయేత్ .. 3.25.. (యథాశక్తి)
ఇడయా రేచయేద్వాయుం న వేగేన శనైః శనైః .
ఇదం యోగవిధానేన కుర్యాద్వింశతికుంభకాన్ .
సర్వద్వంద్వవినిర్ముక్తః ప్రత్యహం విగతాలసః .. 3.26..
ప్రాతఃకాలే చ మధ్యాహ్నే సూర్యాస్తే చార్ద్ధరాత్రకే .
కుర్యాదేవం చతుర్వారం కాలేష్వేతేషు కుంభకాన్ .. 3.27..
ఇత్థం మాసత్రయం కుర్యాదనాలస్యో దినే దినే . (మాసద్వయం)
తతో నాడీవిశుద్ధిః స్యాదవిలంబేన నిశ్చితం .. 3.28..
యదా తు నాడీశుద్ధిః స్యాద్యోగినస్తత్త్వదర్శినః .
తదా విధ్వస్తదోషశ్చ భవేదారంభసంభవః .. 3.29..
చిహ్నాని యోగినో దేహే దృశ్యంతే నాడిశుద్ధితః .
కథ్యంతే తు సమస్తాన్యంగాని సంక్షేపతో మయా .. 3.30..
సమకాయః సుగంధిశ్చ సుకాంతిః స్వరసాధకః .. 3.31..
ఆరంభఘటకశ్చైవ యథా పరిచయస్తదా .
నిష్పత్తిః సర్వయోగేషు యోగావస్థా భవంతి తాః .. 3.32..
ఆరంభః కథితోఽస్మాభిరధునా వాయుసిద్ధయే .
అపరః కథ్యతే పశ్చాత్ సర్వదుఃఖౌఘనాశనః .. 3.33..
ప్రౌఢవహ్నిః సుభోగీ చ సుఖీసర్వాంగసుందరః .
సంపూర్ణహృదయో యోగీ సర్వోత్సాహబలాన్వితః .
జాయతే యోగినోఽవశ్యమేతత్సర్వం కలేవరే .. 3.34.. (యోగినోఽవశ్యమేతే సర్వకలేవరే)
అథ వర్జ్యం ప్రవక్ష్యామి యోగవిఘ్నకరం పరం .
యేన సంసారదుఃఖాబ్ధిం తీర్త్వా యాస్యంతి యోగిన .. 3.35..
ఆమ్లం రూక్షం తథా తీక్ష్ణం లవణం సార్షపం కటుం . (కక్షం)
బహులం భ్రమణం ప్రాతః స్నానం తైలవిదాహకం .. 3.36..
స్తేయం హింసాం జనద్వేషంచాహంకారమనార్జవం .
ఉపవాసమసత్యంచ మోహంచ ప్రాణిపీడనం .. 3.37.. (మోక్షంచ)
స్త్రీసంగమగ్నిసేవాం చ బహ్వాలాపం ప్రియాప్రియం .
అతీవ భోజనం యోగీ త్యజేదేతాని నిశ్చితం .. 3.38..
ఉపాయం చ ప్రవక్ష్యామి క్షిప్రం యోగస్య సిద్ధయే .
గోపనీయం సాధకానాం యేన సిద్ధిర్భవేత్ఖలు .. 3.39..
ఘృతం క్షీరం చ మిష్టాన్నం తాంబూలం చూర్ణవర్జితం .
కర్పూరం నిష్ఠురం మిష్టం సుమఠం సూక్ష్మరంధ్రకం .. 3.40.. (నిస్తుషం) (సూక్ష్మవస్త్రకం)
సిద్ధాంతశ్రవణం నిత్యం వైరాగ్యగృహసేవనం .
నామసంకీర్తనం విష్ణోః సునాదశ్రవణం పరం .. 3.41.. (సుసాదశ్రవణే)
ధృతిః క్షమా తపః శౌచం హ్రీర్మతిర్గురుసేవనం .
సదైతాని పరం యోగీ నియమాని సమాచరేత్ .. 3.42.. (సదైతాంశ్చ) (నియమాంశ్చ)
అనిలేఽర్కప్రవేశే చ భోక్తవ్యం యోగిభిః సదా .
వాయౌ ప్రవిష్టే శశిని శయనం సాధకోత్తమైః .. 3.43..
సద్యో భుక్తేఽపి క్షుధితే నాభ్యాసః క్రియతే బుధైః .
అభ్యాసకాలే ప్రథమం కుర్యాత్క్షీరాజ్యభోజనం .. 3.44..
తతోఽభ్యాసే స్థిరీభూతే న తాదృఙ్నియమగ్రహః .
అభ్యాసినా విభోక్తవ్యం స్తోకం స్తోకమనేకధా .. 3.45..
పూర్వోక్తకాలే కుర్యాత్తు కుంభకాన్ప్రతివాసరే .
తతో యథేష్టా శక్తిః స్యాద్యోగినో వాయుధారణే .. 3.46..
యథేష్టం ధారణాద్వాయోః కుంభకః సిధ్యతి ధ్రువం .
కేవలే కుంభకే సిద్ధే కిం న స్యాదిహ యోగినః .. 3.47..
స్వేదః సంజాయతే దేహే యోగినః ప్రథమోద్యమే .. 3.48..
యదా సంజాయతే స్వేదో మర్దనం కారయేత్సుధీః .
అన్యథా విగ్రహే ధాతుర్నష్టో భవతి యోగినః .. 3.49..
ద్వితీయే హి భవేత్కంపో దార్దురీ మధ్యమే మతః . (మతా)
తతోఽధికతరాభ్యాసాద్గగనేచరసాధకః .. 3.50..
యోగీ పద్మాసనస్థోఽపి భువముత్సృజ్య వర్తతే .
వాయుసిద్ధిస్తదా జ్ఞేయా సంసారధ్వాంతనాశినీ .. 3.51..
తావత్కాలం ప్రకుర్వీత యోగోక్తనియమగ్రహం .
అల్పనిద్రా పురీషం చ స్తోకం మూత్రం చ జాయతే .. 3.52..
అరోగిత్వమదీనత్వం యోగినస్తత్త్వదర్శినః .
స్వేదో లాలా కృమిశ్చైవ సర్వథైవ న జాయతే .. 3.53..
కఫపిత్తానిలాశ్చైవ సాధకస్య కలేవరే .
తస్మిన్కాలే సాధకస్య భోజ్యేష్వనియమగ్రహః .. 3.54..
అత్యల్పం బహుధా భుక్త్వా యోగీ న వ్యథతే హి సః .
అథాభ్యాసవశాద్యోగీ భూచరీం సిద్ధిమాప్నుయాత్ .
యథా దర్దురజంతూనాం గతిః స్యాత్పాణితాడనాత్ .. 3.55..
సంత్యత్ర బహవో విఘ్నా దారుణా దుర్నివారణాః .
తథాపి సాధయేద్యోగీ ప్రాణైః కంఠగతైరపి .. 3.56..
తతో రహస్యుపావిష్టః సాధకః సంయతేంద్రియః .
ప్రణవం ప్రజపేద్దీర్ఘం విఘ్నానాం నాశహేతవే .. 3.57..
పూర్వార్జితాని కర్మాణి ప్రాణాయామేన నిశ్చితం .
నాశయేత్సాధకో ధీమానిహలోకోద్భవాని చ .. 3.58..
పూర్వాజితాని పాపాని పుణ్యాని వివిధాని చ .
నాశయేత్షోడశప్రాణాయామేన యోగి పుంగవః .. 3.59..
పాపతూలచయానాహో ప్రలయేత్ప్రలయాగ్నినా . (ప్రదహేత్ప్రలయాగ్నినా)
తతః పాపవినిర్ముక్తః పశ్చాత్పుణ్యాని నాశయేత్ .. 3.60..
ప్రాణాయామేన యోగీంద్రో లబ్ధ్వైశ్వర్యాష్టకాని వై .
పాపపుణ్యోదధిం తీర్త్వా త్రైలోక్యచరతామియాత్ .. 3.61..
తతోఽభ్యాసక్రమేణైవ ఘటికాత్రితయం భవేత్ .
యేన స్యాత్సకలాసిద్ధిర్యోగినః స్వేప్సితా ధ్రువం .. 3.62..
వాక్సిధిః కామచారిత్వం దూరదృష్టిస్తథైవ చ .
దూరశ్రుతిః సూక్ష్మదృష్టిః పరకాయప్రవేశనం .. 3.63..
విణ్మూత్రలేపనే స్వర్ణమదృశ్యకరణం తథా .
భవంత్యేతాని సర్వాణి ఖేచరత్వం చ యోగినాం .. 3.64..
యదా భవేద్ధటావస్థా పవనాభ్యాసనే పరా .
తదా సంసారచక్రేఽస్మిన్నాస్తి యన్న సాధయేత్ .. 3.65.. (సధారయేత్)
ప్రాణాపాననాదబిందు జీవాత్మపరమాత్మనః .
(ప్రాణాపాననాదబిందూ జీవాత్మపరమాత్మనోః)
మిలిత్వా ఘటతే యస్మాత్తస్మాద్వై ఘట ఉచ్యతే .. 3.66..
యామమాత్రం యదా ధర్తుం సమర్థః స్యాత్తదాద్భుతః .
ప్రత్యాహారస్తదైవ స్యాన్నాంతరా భవతి ధ్రువం .. 3.67..
యం యం జానాతి యోగీంద్రస్తం తమాత్మేతి భావయేత్ .
యైరింద్రియైర్యద్విధానస్తదింద్రియజయో భవేత్ .. 3.68..
యామమాత్రం యదా పూర్ణం భవేదభ్యాసయోగతః .
ఏకవారం ప్రకుర్వీత తదా యోగీ చ కుంభకం .. 3.69.. (ప్రకుర్తీత)
దండాష్టకం యదా వాయుర్నిశ్చలో యోగినో భవేత్ .
స్వసామర్థ్యాత్తదాంగుష్ఠే తిష్ఠేద్వాతులవత్సుధీః .. 3.70..
తతః పరిచయావస్థా యోగినోఽభ్యాసతో భవేత్ .
యదా వాయుశ్చంద్రసూర్యం త్యక్త్వా తిష్ఠతి నిశ్చలం .
వాయుః పరిచితో వాయుః సుషుమ్ణా వ్యోమ్ని సంచరేత్ .. 3.71.. (సుషుమ్నా)
క్రియాశక్తిం గృహీత్వైవ చక్రాన్భిత్త్వా సునిశ్చితం .. 3.72..
యదా పరిచయావస్థా భవేదభ్యాసయోగతః .
త్రికూటం కర్మణాం యోగీ తదా పశ్యతి నిశ్చితం .. 3.73..
తతశ్చ కర్మకూటాని ప్రణవేన వినాశయేత్ .
స యోగీ కర్మభోగాయ కాయవ్యూహం సమాచరేత్ .. 3.74..
అస్మిన్కాలే మహాయోగీ పంచధా ధారణం చరేత్ .
యేన భూరాదిసిద్ధిః స్యాత్తతో భూతభయాపహా .. 3.75..
ఆధారే ఘటికాః పంచ లింగస్థానే తథైవ చ .
తదూర్ధ్వం ఘటికాః పంచ నాభిహృన్మధ్యకే తథా .. 3.76..
భ్రూమధ్యోర్ధ్వం తథా పంచ ఘటికా ధారయేత్సుధీః .
తథా భూరాదినా నష్టో యోగీంద్రో న భవేత్ఖలు .. 3.77..
మేధావీ సర్వభూతానాం ధారణాం యః సమభ్యసేత్ .
శతబ్రహ్మమృతేనాపి మృత్యుస్తస్య న విద్యతే .. 3.78..
తతోఽభ్యాసక్రమేణైవ నిష్పత్తిర్యోగినో భవేత్ .
అనాదికర్మబీజాని యేన తీర్త్వాఽమృతం పిబేత్ .. 3.79..
యదా నిష్పత్తిర్భవతి సమాధేః స్వేనకర్మణా .
జీవన్ముక్తస్య శాంతస్య భవేద్ధీరస్య యోగినః .. 3.80..
యదా నిష్పత్తిసంపన్నః సమాధిః స్వేచ్ఛయా భవేత్ .. 3.81..
గృహీత్వా చేతనాం వాయుః క్రియాశక్తిం చ వేగవాన్ .
సర్వాన్చక్రాన్విజిత్వా చ జ్ఞానశక్తౌ విలీయతే .. 3.82.. (సర్వాంశ్చక్రాన్విజిత్వా)
ఇదానీం క్లేశహాన్యర్థం వక్తవ్యం వాయుసాధనం .
యేన సంసారచక్రేఽస్మిన్ రోగహానిర్భవేద్ధ్రువం .. 3.83.. (సంసారచక్రేస్మిన్)
రసనాం తాలుమూలే యః స్థాపయిత్వా విచక్షణః .
పిబేత్ప్రాణానిలం తస్య రోగాణాం సంక్షయో భవేత్ .. 3.84..
కాకచంచ్వా పిబేద్వాయుం శీతలం యో విచక్షణః .
ప్రాణాపానవిధానజ్ఞః స భవేన్ముక్తిభాజనః .. 3.85..
సరసం యః పిబేద్వాయుం ప్రత్యహం విధినా సుధీః .
నశ్యంతి యోగినస్తస్య శ్రమదాహజరామయాః .. 3.86..
రసనామూర్ధ్వగాం కృత్వా యశ్చంద్రే సలిలం పిబేత్ .
మాసమాత్రేణ యోగీంద్రో మృత్యుంజయతి నిశ్చితం .. 3.87..
రాజదంతబిలం గాఢం సంపీడ్య విధినా పిబేత్ .
ధ్యాత్వా కుండలినీం దేవీం షణ్మాసేన కవిర్భవేత్ .. 3.88..
కాకచంచ్వా పిబేద్వాయుం సంధ్యయోరుభయోరపి .
కుండలిన్యా ముఖే ధ్యాత్వా క్షయరోగస్య శాంతయే .. 3.89..
అహర్నిశం పిబేద్యోగీ కాకచంచ్వా విచక్షణః .
పిబేత్ప్రాణానిలం తస్య రోగాణాం సంక్షయో భవేత్ . (రోగానాం)
దూరశ్రుతిర్దూరదృష్టిస్తథా స్యాద్దర్శనం ఖలు .. 3.90..
దంతైర్దంతాన్సమాపీడ్య పిబేద్వాయుం శనైః శనైః . (దంతేదంతాన్సమాపీడ్య)
ఊర్ధ్వజిహ్వః సుమేధావీ మృత్యుంజయతి సోఽచిరాత్ .. 3.91.. (మృత్యుం జయతి
సోచిరాత్)
షణ్మాసమాత్రమభ్యాసం యః కరోతి దినే దినే .
సర్వపాపవినిర్ముక్తో రోగాన్నాశయతే హి సః .. 3.92..
సంవత్సరకృతాభ్యాసాన్మృత్యుంజయతి జయతి నిశ్చితం .
(సంవత్సరకృతాభ్యాసాద్భైరవో భవతి ధ్రువం .)
తస్మాదతిప్రయత్నేన సాధయేద్యోగసాధకః .. 3.93..
వర్షత్రయకృతాభ్యాసాద్భైరవో భవతి ధ్రువం .
అణిమాదిగుణాన్లబ్ధ్వా జితభూతగణః స్వయం .. 3.94..
రసనామూర్ధ్వగాం కృత్వా క్షణార్ధం యది తిష్ఠతి . (రసనామూర్ధ్ద్వగాం)
క్షణేన ముచ్యతే యోగీ వ్యాధిమృత్యుజరాదిభిః .. 3.95..
రసనాం ప్రాణసంయుక్తాం పీడ్యమానాం విచింతయేత్ .
న తస్య జాయతే మృత్యుః సత్యం సత్యం మయోదితం .. 3.96..
ఏవమభ్యాసయోగేన కామదేవో ద్వితీయకః .
న క్షుధా న తృషా నిద్రా నైవ మూర్చ్ఛా ప్రజాయతే .. 3.97..
అనేనైవ విధానేన యోగీంద్రోఽవనిమండలే .
భవేత్స్వచ్ఛందచారీ చ సర్వాపత్పరివర్జితః .. 3.98..
న తస్య పునరావృత్తిర్మోదతే ససురైరపి .
పుణ్యపాపైర్న లిప్యేత ఏతదాచరేణన సః .. 3.99.. (ఏతదాక్షరణేన)
చతురశీత్యాసనాని సంతి నానావిధాని చ .
తేభ్యశ్చతుష్కమాదాయ మయోక్తాని బ్రవీమ్యహం .
సిద్ధాసనం తతః పద్మాసనంచోగ్రం చ స్వస్తికం .. 3.100..
సిద్ధాసనకథనం .
యోనిం సంపీడ్య యత్నేన పాదమూలేన సాధకః .
మేఢ్రోపరి పాదమూలం విన్యసేద్యోగవిత్సదా .. 3.101..
ఊర్ధ్వం నిరీక్ష్య భ్రూమధ్యం నిశ్చలః సంయతేంద్రియః .
విశేషోఽవక్రకాయశ్చ రహస్యుద్వేగవర్జితః .. 3.102..
ఏతత్సిద్ధాసనం జ్ఞేయం సిద్ధానాం సిద్ధిదాయకం .
యేనాభ్యాసవశాచ్ఛీఘ్రం యోగనిష్పత్తిమాప్నుయాత్ .. 3.103..
సిద్ధాసనం సదాసేవ్యం పవనాభ్యాసినా పరం .
యేన సంసారముత్సృజ్య లభతే పరమాం గతిం .. 3.104..
నాతః పరతరం గుహ్యమాసనం విద్యతే భువి .
యేనానుధ్యానమాత్రేణ యోగీ పాపాద్విముచ్యతే .. 3.105..
పద్మాసనకథనం .
ఉత్తానౌ చరణౌ కృత్వా ఊరుసంస్థౌ ప్రయత్నతః .
ఊరుమధ్యే తథోత్తానౌ పాణీ కృత్వా తు తాదృశౌ .. 3.106..
నాసాగ్రే విన్యసేద్దృష్టిం దంతమూలంచ జిహ్వయా .
ఉత్తోల్య చిబుకం వక్ష ఉత్థాప్య పవనం శనైః .. 3.107..
యథాశక్త్యా సమాకృష్య పూరయేదుదరం శనైః .
యథా శక్త్యైవ పశ్చాత్తు రేచయేదవిరోధతః .. 3.108..
ఇదం పద్మాసనం ప్రోక్తం సర్వవ్యాధివినాశనం .
దుర్లభం యేన కేనాపి ధీమతా లభ్యతే పరం .. 3.109..
అనుష్ఠానే కృతే ప్రాణః సమశ్చలతి తత్క్షణాత్ .
భవేదభ్యాసనే సమ్యక్సాధకస్య న సంశయః .. 3.110..
పద్మాసనే స్థితో యోగీ ప్రాణాపానవిధానతః .
పూరయేత్స విముక్తః స్యాత్సత్యం సత్యం వదామ్యహం .. 3.111..
ఉగ్రాసనకథనం .
ప్రసార్య చరణద్వంద్వం పరస్పరమసంయుతం .
స్వపాణిభ్యాం దృఢం ధృత్వా జానూపరి శిరోన్యసేత్ .. 3.112..
ఆసనోగ్రమిదం ప్రోక్తం భవేదనిలదీపనం .
దేహావసానహరణం పశ్చిమోత్తానసంజ్ఞకం .. 3.113..
య ఏతదాసనం శ్రేష్ఠం ప్రత్యహం సాధయేత్సుధీః .
వాయుః పశ్చిమమార్గేణ తస్య సంచరతి ధ్రువం .. 3.114..
ఏతదభ్యాసశీలానాం సర్వసిద్ధిః ప్రజాయతే .
తస్మాద్యోగీ ప్రయత్నేన సాధయేత్సిద్ధమాత్మనః .. 3.115..
గోపనీయం ప్రయత్నేన న దేయం యస్య కస్యచిత్ .
యేన శీఘ్రం మరుత్సిద్ధిర్భవేద్దుఃఖౌఘనాశినీ .. 3.116..
స్వస్తికాసనకథనం .
జానూర్వోరంతరే సమ్యగ్ధృత్వా పాదతలే ఉభే .
సమకాయః సుఖాసీనః స్వస్తికం తత్ప్రచక్షతే .. 3.117..
అనేన విధినా యోగీ మారుతం సాధయేత్సుధీః .
దేహే న క్రమతే వ్యాధిస్తస్య వాయుశ్చ సిద్ధ్యతి .. 3.118..
సుఖాసనమిదం ప్రోక్తం సర్వదుఃఖప్రణాశనం .
స్వస్తికం యోగిభిర్గోప్యం స్వస్తీకరణముత్తమం .. 3.119..
ఇతి శ్రీశివసంహితాయాం హరగౌరీసంవాదే యోగశాస్త్రే
యోగాభ్యాసతత్త్వకథనం నామ
తృతీయపటలః సమాప్తః . 3.
చతుర్థపటలః
అథ ముద్రాకథనం .
ఆదౌ పూరక యోగేన స్వాధారే పూరయేన్మనః .
గుదమేఢ్రాంతరే యోనిస్తామాకుంచ్య ప్రవర్తతే .. 4.1..
యోనిముద్రాకథనం .
బ్రహ్మయోనిగతం ధ్యాత్వా కామం కందుకసన్నిభం .
సూర్యకోటిప్రతీకాశం చంద్రకోటిసుశీతలం .. 4.2..
తస్యోర్ధ్వం తు శిఖాసూక్ష్మా చిద్రూపా పరమాకలా .
తయా సహితమాత్మానమేకీభూతం విచింతయేత్ .. 4.3..
గచ్ఛతి బ్రహ్మమార్గేణ లింగత్రయక్రమేణ వై .
సూర్యకోటిప్రతీకాశం చంద్రకోటిసుశీతలం .. 4.4..
అమృతం తద్ధి స్వర్గస్థం పరమానందలక్షణం .
శ్వేతరక్తం తేజసాఢ్యం సుధాధారాప్రవర్షిణం .
పీత్వా కులామృతం దివ్యం పునరేవ విశేత్కులం .. 4.5..
పునరేవ కులం గచ్ఛేన్మాత్రాయోగేన నాన్యథా .
సా చ ప్రాణసమాఖ్యాతా హ్యస్మింస్తంత్రే మయోదితా .. 4.6..
పునః ప్రలీయతే తస్యాం కాలాగ్న్యాదిశివాత్మకం .
యోనిముద్రా పరా హ్యేషా బంధస్తస్యాః ప్రకీర్తితః .. 4.7..
తస్యాస్తు బంధామత్రేణ తన్నాస్తి యన్న సాధయేత్ .. 4.8..
ఛిన్నరూపాస్తు యే మంత్రాః కీలితాః స్తంభితాశ్చ యే .
దగ్ధామంత్రాః శిరోహీనా మలినాస్తు తిరస్కృతాః .. 4.9..
మందా బాలాస్తథా వృద్ధాః ప్రౌఢా యౌవనగర్వితాః .
భేదినో భ్రమసంయుక్తాః సప్తాహం మూర్చ్ఛితాశ్చయే .. 4.10..
అరిపక్షే స్థితా యే చ నిర్వీర్యాః సత్త్వవర్జితాః .
తథా సత్త్వేన హీనాశ్చ ఖండితాః శతధాకృతాః .. 4.11..
విధినానేన చ సంయుక్తః ప్రభవంత్యచిరేణ తు . (విధానేన చ సంయుక్తాః)
సిద్ధిమోక్షప్రదాః సర్వే గురుణా వినియోజితాః .. 4.12..
యద్యుచ్చరతే యోగీ మంత్రరూపం శుభాశుభం .
తత్సిద్ధిం సమవాప్నోతి యోనిముద్రానిబంధనాత్ .. 4.13..
దీక్షయిత్వా విధానేన అభిషించ్య సహస్రధా .
తతో మంత్రాధికారార్థమేషా ముద్రా ప్రకీర్తితా .. 4.14..
బ్రహ్మహత్యాసహస్రాణి త్రైలోక్యమపి ఘాతయేత్ .
నాసౌ లిప్యతి పాపేన యోనిముద్రానిబంధనాత్ .. 4.15..
గురుహా చ సురాపీ చ స్తేయీ చ గురుతల్పగః .
ఏతైః పాపైర్న బధ్యేత యోనిముద్రానిబంధనాత్ .. 4.16..
తస్మాదభ్యాసనం నిత్యం కర్తవ్యం మోక్షకాంక్షిభిః .
అభ్యాసాజ్జాయతే సిద్ధిరభ్యాసాన్మోక్షమాప్నుయాత్ .. 4.17..
సంవిదం లభతేఽభ్యాసాద్యోగోభ్యాసాత్ప్రవర్తతే .
ముద్రాణాం సిద్ధిరభ్యాసాదభ్యాసాద్వాయుసాధనం .. 4.18..
కాలవంచనమభ్యాసాత్తథా మృత్యుంజయో భవేత్ .
వాక్సిద్ధిః కామచారిత్వం భవేదభ్యాసయోగతః .. 4.19..
యోనిముద్రా పరం గోప్యా న దేయా యస్య కస్యచిత్ .
సర్వథా నైవ దాతవ్యా ప్రాణైః కంఠగతైరపి .. 4.20..
అధునా కథయిష్యామి యోగసిద్ధికరం పరం .
గోపనీయం సుసిద్ధానాం యోగం పరమదుర్లభం .. 4.21..
సుప్తా గురుప్రసాదేన యదా జాగర్తి కుండలీ .
తదా సర్వాణి పద్మాని భిద్యంతే గ్రంథయోపి చ .. 4.22..
తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన ప్రబోధయితుమీశ్వరీం .
బ్రహ్మరంధ్రముఖే సుప్తాం ముద్రాభ్యాసం సమాచరేత్ .. 4.23..
మహాముద్రా మహాబంధో మహావేధశ్చ ఖేచరీ .
జాలంధరో మూలబంధో విపరీతకృతిస్తథా .. 4.24..
ఉడ్డానం చైవ వజ్రోణీ దశమే శక్తిచాలనం .
ఇదం హి ముద్రాదశకం ముద్రాణాముత్తమోత్తమం .. 4.25..
మహాముద్రాకథనం .
మహాముద్రాం ప్రవక్ష్యామి తంత్రేఽస్మిన్మమవల్లభే .
యాం ప్రాప్య సిద్ధాః సిద్ధిం చ కపిలాద్యాః పురాగతాః .. 4.26..
అపసవ్యేన సంపీడ్య పాదమూలేన సాదరం .
గురూపదేశతో యోనిం గుదమేఢ్రాంతరాలగాం .. 4.27..
సవ్యం ప్రసారితం పాదం ధృత్వా పాణియుగేన వై . (ప్రసారిత పాద)
నవద్వారాణి సంయమ్య చిబుకం హృదయోపరి .. 4.28..
చిత్తం చిత్తపథే దత్త్వా ప్రభవేద్వాయుసాధనం .
మహాముద్రాభవేదేషా సర్వతంత్రేషు గోపితా .. 4.29..
వామాంగేన సమభ్యస్య దక్షాంగేనాభ్యసేత్ పునః .
ప్రాణాయామం సమం కృత్వా యోగీ నియతమానసః .. 4.30..
అనేన విధినా యోగీ మందభాగ్యోఽపి సిధ్యతి .
సర్వాసామేవ నాడీనాం చాలనం బిందుమారణం .. 4.31..
జీవనంతు కషాయస్య పాతకానాం వినాశనం .
కుండాలీతాపనం వాయోర్బ్రహ్మరంధ్రప్రవేశనం .. 4.32..
సర్వరోగోపశమనం జఠరాగ్నివివర్ధనం .
వపుషా కాంతిమమలాం జరామృత్యువినాశనం .. 4.33..
వాంఛితార్థఫలం సౌఖ్యమింద్రియాణాంచ మారణం .
ఏతదుక్తాని సర్వాణి యోగారూఢస్య యోగినః .
భవేదభ్యాసతోఽవశ్యం నాత్ర కార్యా విచారణా .. 4.34..
గోపనీయా ప్రయత్నేన ముద్రేయం సురపూజితే .
యాంతు ప్రాప్య భవాంభోధేః పారం గచ్ఛంతి యోగినః .. 4.35..
ముద్రా కామదుఘా హ్యేషా సాధకానాం మయోదితా .
గుప్తాచారేణ కర్తవ్యా న దేయా యస్య కస్యచిత్ .. 4.36..
మహాబంధకథనం .
తతః ప్రసారితః పాదో విన్యస్య తమురూపరి .. 4.37..
గుదయోనిం సమాకుంచ్య కృత్వా చాపానమూర్ధ్వగం .
యోజయిత్వా సమానేన కృత్వా ప్రాణమధోముఖం .. 4.38..
బంధయేదూర్ధ్వగత్యర్థం ప్రాణాపానేన యః సుధీః .
కథితోఽయం మహాబంధః సిద్ధిమార్గప్రదాయకః .. 4.39..
నాడీజాలాద్రసవ్యూహో మూర్ధానం యాతి యోగినః .
ఉభాభ్యాం సాధయేత్పద్భ్యామేకైకం సుప్రయత్నతః .. 4.40..
భవేదభ్యాసతో వాయుః సుషుమ్ణామధ్యసంగతః .
అనేన వపుషః పుష్టిర్దృఢబంధోఽస్థిపంజరే .. 4.41..
సంపూర్ణహృదయో యోగీ భవత్న్యేతాని యోగినః .
బంధేనానేన యోగీంద్రః సాధయేత్సర్వమీప్సితం .. 4.42..
మహావేధకథనం .
అపానప్రాణయోరైక్యం కృత్వా త్రిభువనేశ్వరి .
మహావేధస్థితో యోగీ కుక్షిమాపూర్య వాయునా .
స్ఫిచౌ సంతాడయేద్ధీమాన్వేధోఽయం కీర్తితో మయా .. 4.43..
వేధేనానేన సంవిధ్య వాయునా యోగిపుంగవః .
గ్రంథిం సుషుమ్ణామార్గేణ బ్రహ్మగ్రంథిం భినత్త్యసౌ .. 4.44..
యః కరోతి సదాభ్యాసం మహావేధం సుగోపితం .
వాయుసిద్ధిర్భవేత్తస్య జరామరణనాశినీ .. 4.45..
చక్రమధే స్థితా దేవాః కంపంతి వాయుతాడనాత్ .
కుండల్యపి మహామాయా కైలాసే సా విలీయతే .. 4.46..
మహాముద్రామహాబంధౌ నిష్ఫలౌ వేధవర్జితౌ . (నిష్ఫలో)
తస్మాద్యోగీ ప్రయత్నేన కరోతి త్రితయం క్రమాత్ .. 4.47..
ఏతత్త్రయం ప్రయత్నేన చతుర్వారం కరోతి యః .
షణ్మాసాభ్యంతరం మృత్యుంజయత్యేవ న సంశయః .. 4.48..
ఏతత్త్రయస్య మాహాత్మ్యం సిద్ధో జానాతి నేతరః .
యజ్జ్ఞాత్వా సాధకాః సర్వే సిద్ధిం సమ్యగ్లభంతి వై .. 4.49..
గోపనీయా ప్రయత్నేన సాధకైః సిద్ధిమీప్సుభిః .
అన్యథా చ న సిద్ధిః స్యాన్ముద్రాణామేష నిశ్చయః .. 4.50..
ఖేచరీముద్రాకథనం .
భ్రువోరంతర్గతాం దృష్టిం విధాయ సుదృఢాం సుధీః .. 4.51.. (సుదృఢా)
ఉపవిశ్యాసనే వజ్రే నానోపద్రవవర్జితః .
లంబికోర్ధ్వం స్థితే గర్తే రసనాం విపరీతగాం .. 4.52..
సంయోజయేత్ప్రయత్నేన సుధాకూపే విచక్షణః .
ముద్రైషా ఖేచరీ ప్రోక్తా భక్తానామనురోధతః .. 4.53..
సిద్ధీనాం జననీ హ్యేషా మమ ప్రాణాధికప్రియా .
నిరంతరకృతాభ్యాసాత్పీయూషం ప్రత్యహం పిబేత్ .
తేన విగ్రహసిద్ధిః స్యాన్మృత్యుమాతంగకేసరీ .. 4.54..
అపవిత్రః పవిత్రో వా సర్వావస్థాం గతోఽపి వా .
ఖేచరీ యస్య శుద్ధా తు స శుద్ధో నాత్ర సంశయః .. 4.55..
క్షణార్ధం కురుతే యస్తు తీర్త్వా పాపమహార్ణవం .
దివ్యభోగాన్ప్రభుక్త్వా చ సత్కులే స ప్రజాయతే .. 4.56..
ముద్రైషా ఖేచరీ యస్తు స్వస్థచిత్తో హ్యతంద్రితః .
శతబ్రహ్మగతేనాపి క్షణార్ధం మన్యతే హి సః .. 4.57..
గురూపదేశతో ముద్రాం యో వేత్తి ఖేచరీమిమాం .
నానాపాపరతో ధీమాన్ స యాతి పరమాం గతిం .. 4.58..
సా ప్రాణసదృశీ ముద్రా యస్మిన్కస్మిన్న దీయతే . (యస్మై కస్మై న)
ప్రచ్ఛాద్యతే ప్రయత్నేన ముద్రేయం సురపూజితే .. 4.59..
జాలంధరబంధకథనం .
బద్ధాగలశిరాజాలం హృదయే చిబుకం న్యసేత్ .
బంధోజాలంధరః ప్రోక్తో దేవానామపి దుర్లభః .. 4.60..
నాభిస్థవహ్నిర్జంతూనాం సహస్రకమలచ్యుతం .
పిబేత్పీయూషవిస్తారం తదర్థం బంధయేదిమం .. 4.61..
బంధేనానేన పీయూషం స్వయం పిబతి బుద్ధిమాన్ .
అమరత్వంచ సంప్రాప్య మోదతే భువనత్రయే .. 4.62..
జాలంధరో బంధ ఏష సిద్ధానాం సిద్ధిదాయకః .
అభ్యాసః క్రియతే నిత్యం యోగినా సిద్ధిమిచ్ఛతా .. 4.63..
మూలబంధకథనం .
పాదమూలేన సంపీడ్య గుదమార్గేషు యంత్రితం .. 4.64..
బలాదపానమాకృష్య క్రమాదూర్ధ్వం సుచారయేత్ .
కల్పితోఽయం మూలబంధో జరామరణనాశనః .. 4.65..
అపానప్రాణయోరైక్యం ప్రకరోత్యధికల్పితం .
బంధేనానేన సుతరాం యోనిముద్రా ప్రసిద్ధ్యతి .. 4.66..
సిద్ధాయాం యోనిముద్రాయాం కిం న సిద్ధ్యతి భూతలే .
బంధస్యాస్య ప్రసాదేన గగనే విజితానిలః .
పద్మాసనే స్థితో యోగీ భువముత్సృజ్య వర్తతే .. 4.67..
సుగుప్తే నిర్జనే దేశే బంధమేనం సమభ్యసేత్ .
సంసారసాగరం తర్తుం యదీచ్ఛేద్యోగి పుంగవః .. 4.68..
విపరీతకరణీముద్రాకథనం
.
భూతలే స్వశిరోదత్త్వా ఖే నయేచ్చరణద్వయం .
విపరీతకృతిశ్చైషా సర్వతంత్రేషు గోపితా .. 4.69..
ఏతద్యః కురుతే నిత్యమభ్యాసం యామమాత్రతః .
మృత్యుంజయతి స యోగీ ప్రలయేనాపి సీదతి .. 4.70.. (యోగీశః)
కురుతేఽమృతపానం యః సిద్ధానాం సమతామియాత్ .
స సేవ్యః సర్వలోకానాం బంధమేనం కరోతి యః .. 4.71..
ఉడ్డయానబంధకథనం .
నాభేరూర్ధ్వమధశ్చాపి తానం పశ్చిమమాచరేత్ .
ఉడ్డ్యానబంధ ఏష స్యాత్సర్వదుఃఖౌఘనాశనః .. 4.72..
ఉదరే పశ్చిమం తానం నాభేరూర్ధ్వం తు కారయేత్ .
ఉడ్డ్యానాఖ్యోఽత్ర బంధోఽయం మృత్యుమాతంగకేసరీ .. 4.73..
నిత్యం యః కురుతే యోగీ చతుర్వారం దినే దినే .
తస్య నాభేస్తు శుద్ధిః స్యాద్యేన సిద్ధో భవేన్మరుత్ .. 4.74.. (నాభేస్సుశుద్ధిః
సాద్యేన)
షణ్మాసమభ్యసన్యోగీ మృత్యుంజయతి నిశ్చితం .
తస్యోదరాగ్నిర్జ్వలతి రసవృద్ధిః ప్రజాయతే .. 4.75..
అనేన సుతరాం సిద్ధిర్విగ్రహస్య ప్రజాయతే .
రోగాణాం సంక్షయశ్చాపి యోగినో భవతి ధ్రువం .. 4.76..
గురోర్లబ్ధ్వా ప్రయత్నేన సాధయేత్తు విచక్షణః .
నిర్జనే సుస్థితే దేశే బంధం పరమదుర్లభం .. 4.77..
వజ్రోలీముద్రాకథనం .
వజ్రోలీం కథయిష్యామి సంసారధ్వాంతనాశినీం .
స్వేభక్తేభ్యః సమాసేన గుహ్యాద్గుహ్యతమామపి .. 4.78..
స్వేచ్ఛయా వర్తమానోఽపి యోగోక్తనియమైర్వినా .
ముక్తో భవతి గార్హస్థో వజ్రోల్యభ్యసయోగతః .. 4.79..
వజ్రోల్యభ్యాసయోగోఽయం భోగే యుక్తేఽపి ముక్తిదః .
తస్మాదతిప్రయత్నేన కర్తవ్యో యోగిభిః సదా .. 4.80..
ఆదౌ రజః స్త్రియో యోన్యాః యత్నేన విధివత్సుధీః .
ఆకుంచ్య లింగనాలేన స్వశరీరే ప్రవేశయేత్ .. 4.81..
స్వకం బిందుశ్చ సంబంధ్య లింగచాలనమాచరేత్ .
దైవాచ్చలతి చేదూర్ధ్వం నిబద్ధో యోనిముద్రయా .. 4.82..
వామమార్గేఽపి తద్బిందుం నీత్వా లింగం నివారయేత్ .
క్షణమాత్రం యోనితో యః పుమాంశ్చాలనమాచరేత్ .. 4.83..
గురూపదేశతో యోగీ హుంహుంకారేణ యోనితః .
అపానవాయుమాకుంచయ బలాదాకృష్య తద్రజః .. 4.84..
అనేన విధినా యోగీ క్షిప్రం యోగస్య సిద్ధయే .
భవ్యభుక్కురుతే యోగీ గురుపాదాబ్జపూజకః .. 4.85..
బిందుర్విధుమయో జ్ఞేయో రజః సూర్యమయస్తథా .
ఉభయోర్మేలనం కార్యం స్వశరీరే ప్రవేశయేత్ .. 4.86..
అహం బిందూ రజః శక్తిరుభయోర్మేలనం యదా .
యోగినాం సాధనావస్థా భవేద్దివ్యం వపుస్తదా .. 4.87..
మరణం బిందుపాతేన జీవనం బిందుధారణే .
తస్మాదతిప్రయత్నేన కురుతే బిందుధారణం .. 4.88..
జాయతే మ్రియతే లోకే బిందునా నాత్ర సంశయః .
ఏతజ్జ్ఞాత్వా సదా యోగీ బిందుధారణమాచరేత్ .. 4.89..
సిద్ధే బిందౌ మహాయత్నే కిం న సిధ్యతి భూతలే .
యస్య ప్రసాదాన్మహిమా మమాప్యేతాదృశో భవేత్ .. 4.90..
బిందుః కరోతి సర్వేషాం సుఖం దుఃఖంచ సంస్థితః .
సంసారిణాం విమూఢానాం జరామరణశాలినాం .. 4.91..
అయం చ శాంకరో యోగో యోగినాముత్తమోత్తమః .. 4.92..
అభ్యాసాత్సిద్ధిమాప్నోతి భోగయుక్తోఽపి మానవః .
సకలః సాధితార్థోఽపి సిద్ధో భవతి భూతలే .. 4.93..
భుక్త్వా భోగానశేషాన్ వై యోగేనానేన నిశ్చితం .
అనేన సకలా సిద్ధిర్యోగినాం భవతి ధ్రువం .
సుఖభోగేన మహతా తస్మాదేనం సమభ్యసేత్ .. 4.94..
సహజోల్యమరోలీ చ వజ్రోల్యా భేదతో భవేత్ .
యేన కేన ప్రకారేణ బిందుం యోగీ ప్రధారయేత్ .. 4.95..
దైవాచ్చలతి చేద్వేగే మేలనం చంద్రసూర్యయోః .
అమరోలిరియం ప్రోక్తా లింగనాలేన శోషయేత్ .. 4.96..
గతం బిందుం స్వకం యోగీ బంధయేద్యోనిముద్రయా .
సహజోలీరియం ప్రోక్తా సర్వతంత్రేషు గోపితా .. 4.97..
సంజ్ఞాభేదాద్భవేద్భేదః కార్యం తుల్యగతిర్యది .
తస్మాత్సర్వప్రయత్నేన సాధ్యతే యోగిభిః సదా .. 4.98..
అయం యోగో మయా ప్రోక్తో భక్తానాం స్నేహతః ప్రియే .
గోపనీయః ప్రయత్నేన న దేయో యస్య కస్యచిత్ .. 4.99..
ఏతద్గుహ్యతమం గుహ్యం న భూతం న భవిష్యతి .
తస్మాదేతత్ప్రయత్నేన గోపనీయం సదా బుధైః .. 4.100..
స్వమూత్రోత్సర్గకాలే యో బలాదాకృష్య వాయునా .
స్తోకం స్తోకం త్యజేన్మూత్రమూర్ధ్వమాకృష్య తత్పునః .. 4.101..
గురూపదిష్టమార్గేణ ప్రత్యహం యః సమాచరేత్ .
బిందుసిద్ధిర్భవేత్తస్య మహాసిద్ధిప్రదాయికా .. 4.102..
షణ్మాసమభ్యసేద్యో వై ప్రత్యహం గురుశిక్షయా .
శతాంగనావిభోగేఽపి తస్య బిందుర్న నశ్యతి .. 4.103..
సిద్ధే బిందౌ మహాయత్నే కిం న సిద్ధ్యతి పార్వతి .
ఈశత్వం యత్ప్రసాదేన మమాపి దుర్లభం భవేత్ .. 4.104..
శక్తిచాలనముద్రాకథనం .
ఆధారకమలే సుప్తాం చాలయేత్కుండలీం దృఢాం .
అపానవాయుమారుహ్య బలాదాకృష్య బుద్ధిమాన్ .
శక్తిచాలనముద్రేయం సర్వశక్తిప్రదాయినీ .. 4.105..
శక్తిచాలనమేవం హి ప్రత్యహం యః సమాచరేత్ .
ఆయుర్వృద్ధిర్భవేత్తస్య రోగాణాం చ వినాశనం .. 4.106..
విహాయ నిద్రా భుజగీ స్వయమూర్ధ్వే భవేత్ఖలు .
తస్మాదభ్యాసనం కార్యం యోగినా సిద్ధమిచ్ఛతా .. 4.107..
యః కరోతి సదాభ్యాసం శక్తిచాలనముత్తమం .
యేన విగ్రహసిద్ధిః స్యాదణిమాదిగుణప్రదా .. 4.108..
గురూపదేశవిధినా తస్య మృత్యుభయం కుతః .
ముహూర్తద్వయపర్యంతం విధినా శక్తినాశనం .. 4.109..
యః కరోతి ప్రయత్నేన తస్య సిద్ధిరదూరతః .
యుక్తాసనేన కర్తవ్యం యోగిభిః శక్తిచాలనం .. 4.110..
ఏతత్సుముద్రాదశకం న భూతం న భవిష్యతి .
ఏకైకాభ్యాసనే సిద్ధిః సిద్ధో భవతి నాన్యథా .. 4.111..
ఇతి శ్రీశివసంహితాయాం హరగౌరీసంవాదే యోగశాస్త్రే
ముద్రాకథనం నామ చతుర్థపటలః
సమాప్తః . 4.
పంచమపటలః
శ్రీదేవ్యువాచ .
బ్రూహి మే వాక్యమీశాన పరమార్థధియం ప్రతి .
యే విఘ్నాః సంతి లోకానాం వద మే ప్రియ శంకర .. 5.1..
ఈశ్వర ఉవాచ .
శృణు దేవి ప్రవక్ష్యామి యథా విఘ్నాః స్థితాః సదా .
ముక్తిం ప్రతి నరాణాంచ భోగః పరమబంధనః .. 5.2..
భోగరూపయోగవిఘ్నవిద్యాకథనం
.
నారీ శయ్యాసనం వస్త్రం ధనమస్య విడంబనం .
తాంబూలభక్ష్యానాని రాజ్యైశ్వర్యవిభూతయః .. 5.3..
హైమం రౌప్యం తథా తామ్రం రత్నంచాగురుధేనవః .
పాండిత్యం వేదశాస్త్రాణి నృత్యం గీతం విభూషణం .. 5.4..
వంశీ వీణా మృదంగాశ్చ గజేంద్రశ్చాశ్వవాహనం .
(దారాపత్యాని విషయా విఘ్నా ఏతే ప్రకీర్తితాః .)
భోగరూపా ఇమే విఘ్నా ధర్మరూపానిమాంఛృణు .. 5.5..
ధర్మరూపయోగవిఘ్నకథనం .
స్నానం పూజావిధిర్హోమం తథా మోక్షమయీ స్థితిః .
వ్రతోపవాసనియమమౌనమింద్రియనిగ్రహః .. 5.6..
ధ్యేయో ధ్యానం తథా మంత్రో దానం ఖ్యాతిర్దిశాసు చ .
వాపీకూపతడాగాదిప్రాసాదారామకల్పనా .. 5.7..
యజ్ఞం చాంద్రాయణం కృచ్ఛ్రం తీర్థాని వివిధాని చ .
దృశ్యంతే చ ఇమే విఘ్నా ధర్మరూపేణ సంస్థితాః .. 5.8..
జ్ఞానరూపవిఘ్నకథనం .
యత్తు విఘ్నం భవేజ్జ్ఞానం కథయామి వరాననే .
గోముఖం స్వాసనం కృత్వా ధౌతిప్రక్షాలనం చ తత్ .. 5.9..
నాడీసంచారవిజ్ఞానం ప్రత్యాహారనిరోధనం .
కుక్షిసంచాలనం క్షిప్రం ప్రవేశ ఇంద్రియాధ్వనా .
నాడీకర్మాణి కల్యాణి భోజనం శ్రూయతాం మమ .. 5.10..
నవధాతురసం ఛింధి శుంఠికాశ్తాడయేత్పునః .
ఏకకాలం సమాధిః స్యాల్లింగభూతమిదం శృణు .. 5.11..
సంగమం గచ్ఛ సాధూనాం సంకోచం భజ దుర్జనాత్ .
ప్రవేశనిర్గమే వాయోర్గురులక్షం విలోకయేత్ .. 5.12..
పిండస్థం రూపసంస్థంచ రూపస్థం రూపవర్జితం .
బ్రహ్మైతస్మిన్మతావస్థా హృదయంచ ప్రశామ్యతి .
ఇత్యేతే కథితా విఘ్నా జ్ఞానరూపే వ్యవస్థితాః .. 5.13..
చతుర్విధయోగకథనం .
మంత్రయోగో హఠశ్చైవ లయయోగస్తృతీయకః .
చతుర్థో రాజయోగః స్యాత్స ద్విధాభావవర్జితః .. 5.14..
చతుర్ధా సాధకో జ్ఞేయో మృదుమధ్యాధిమాత్రకాః .
అధిమాత్రతమః శ్రేష్ఠో భవాబ్ధౌ లంఘనక్షమః .. 5.15..
మృదుసాధకలక్షణం .
మందోత్సాహీ సుసమ్మూఢో వ్యాధిస్థో గురుదూషకః .
లోభీ పాపమతిశ్చైవ బహ్వాశీ వనితాశ్రయః .. 5.16..
చపలః కాతరో రోగీ పరాధీనోఽతినిష్ఠురః .
మందాచారో మందవీర్యో జ్ఞాతవ్యో మృదుమానవః .. 5.17..
ద్వాదశాబ్దే భవేత్సిద్ధిరేతస్య యత్నతః పరం .
మంత్రయోగాధికారీ స జ్ఞాతవ్యో గురుణా ధ్రువం .. 5.18..
మధ్యమసాధకలక్షణం .
సమబుద్ధిః క్షమాయుక్తః పుణ్యాకాంక్షీ ప్రియంవదః .
మధ్యస్థః సర్వకార్యేషు సామాన్యః స్యాన్నసంశయః .
ఏతజ్జ్ఞాత్వైవ గురుభిర్దీయతే ముక్తితో లయః .. 5.19..
అధిమాత్రసాధకలక్షణం
స్థిరబుద్ధిర్లయే యుక్తః స్వాధీనో వీర్యవానపి .
మహాశయో దయాయుక్తః క్షమావాన్ సత్యవానపి .. 5.20..
శూరో వయఃస్థః శ్రద్ధావాన్ గురుపాదాబ్జపూజకః .
యోగాభ్యాసరతశ్చైవ జ్ఞాతవ్యశ్చాధిమాత్రకః .. 5.21..
ఏతస్య సిద్ధిః షడ్వర్షైర్భవేదభ్యాసయోగతః .
ఏతస్మై దీయతే ధీరో హఠయోగశ్చ సాంగతః .. 5.22..
అధిమాత్రతమసాధకలక్షణం .
మహావీర్యాన్వితోత్సాహీ మనోజ్ఞః శౌర్యవానపి .
శాస్త్రజ్ఞోఽభ్యాసశీలశ్చ నిర్మోహశ్చ నిరాకులః .. 5.23..
నవయౌవనసంపన్నో మితాహారీ జితేంద్రియః .
నిర్భయశ్చ శుచిర్దక్షో దాతా సర్వజనాశ్రయః .. 5.24..
అధికారీ స్థిరో ధీమాన్ యథేచ్ఛావస్థితః క్షమీ .
సుశీలో ధర్మచారీ చ గుప్తచేష్టః ప్రియంవదః .. 5.25..
శాస్త్రవిశ్వాససంపన్నో దేవతా గురుపూజకః .
జనసంగవిరక్తశ్చ మహావ్యాధి వివర్జితః .. 5.26..
అధిమాత్రతరోజ్ఞేయః సర్వయోగస్య సాధకః . (అధిమాత్రవ్రతశశ్చ / అధిమాత్రవ్రతజ్ఞశశ్చ)
త్రిభిస్సంవత్సరైః సిద్ధిరేతస్య నాత్ర సంశయః .
సర్వయోగాధికారీ స నాత్ర కార్యా విచారణా .. 5.27..
ప్రతీకోపాసనం .
ప్రతీకోపాసనా కార్యా దృష్టాదృష్టఫలప్రదా .
పునాతి దర్శనాదత్ర నాత్ర కార్యా విచారణా .. 5.28..
గాఢాతపే స్వప్రతిబింబితేశ్వరం నిరీక్ష్య విస్ఫారితలోచనద్వయం .
యదా నభః పశ్యతి స్వప్రతీకం నభోఽఙ్గణే తత్క్షణమేవ పశ్యతి .. 5.29..
ప్రత్యహం పశ్యతే యో వై స్వప్రతీకం నభోఽఙ్గణే .
ఆయుర్వృద్ధిర్భవేత్తస్య న మృత్యుః స్యాత్కదాచన .. 5.30..
యదా పశ్యతి సంపూర్ణం స్వప్రతీకం నభోఽఙ్గణే .
తదా జయం సభాయాంచ యుద్ధే నిర్జిత్య సంచరేత్ .. 5.31.. (జయమవాప్నోతి వాయుం)
యః కరోతి సదాభ్యాసం చాత్మానం విందతే పరం . (వందతే)
పూర్ణానందైకపురుషం స్వప్రతీకప్రసాదతః .. 5.32..
యాత్రాకాలే వివాహే చ శుభే కర్మణి సంకటే .
పాపక్షయే పుణ్యవృద్ధౌ ప్రతీకోపాసనంచరేత్ .. 5.33..
నిరంతరకృతాభ్యాసాదంతరే పశ్యతి ధ్రువం .
తదా ముక్తిమవాప్నోతి యోగీ నియతమానసః .. 5.34..
అంగుష్ఠాభ్యాముభే శ్రోత్రే తర్జనీభ్యాం ద్విలోచనే .
నాసారంధ్రే చ మధ్యాభ్యామనామాభ్యాం ముఖం దృఢం .. 5.35..
నిరుధ్య మారుతం యోగీ యదైవ కురుతే భృశం .
తదా తత్క్షణమాత్మానం జ్యోతీరూపం స పశ్యతి .. 5.36..
తత్తేజో దృశ్యతే యేన క్షణమాత్రం నిరాకులం .
సర్వపాపవినిర్ముక్తః స యాతి పరమాం గతిం .. 5.37..
నిరంతరకృతాభ్యాసాద్యోగీ విగతకల్మషః .
సర్వదేహాది విస్మృత్య తదభిన్నః స్వయం గతః .. 5.38..
యః కరోతి సదాభ్యాసం గుప్తాచారేణ మానవః .
స వై బ్రహ్మవిలీనః స్యాత్పాపకర్మరతో యది .. 5.39..
గోపనీయః ప్రయత్నేన సద్యః ప్రత్యయకారకః .
నిర్వాణదాయకో లోకే యోగోఽయం మమ వల్లభః .
నాదః సంజాయతే తస్య క్రమేణాభ్యాసతశ్చ యః .. 5.40.. (వై)
మత్తభృంగవేణువీణాసదృశః ప్రథమో ధ్వనిః .
ఏవమభ్యాసతః పశ్చాత్ సంసారధ్వాంతనాశనం .
ఘంటానాదసమః పశ్చాత్ ధ్వనిర్మేఘరవోపమః .. 5.41..
ధ్వనౌ తస్మిన్మనో దత్త్వా యదా తిష్ఠతి నిర్భరః . (నిర్భయః)
తదా సంజాయతే తస్య లయస్య మమ వల్లభే .. 5.42..
తత్ర నాదే యదా చిత్తం రమతే యోగినో భృశం .
విస్మృత్య సకలం బాహ్యం నాదేన సహ శామ్యతి .. 5.43..
ఏతదభ్యాసయోగేన జిత్వా సమ్యగ్గుణాన్బహూన్ .
సర్వారంభపరిత్యాగీ చిదాకాశే విలీయతే .. 5.44..
నాసనం సిద్ధసదృశం న కుంభసదృశం బలం .
న ఖేచరీసమా ముద్రా న నాదసదృశో లయః .. 5.45..
షట్చక్ర వివరణం .
మూలాధారపద్మనిరూపణ .
ఇదానీం కథయిష్యామి ముక్తస్యానుభవం ప్రియే .
యజ్జ్ఞాత్వా లభతే ముక్తిం పాపయుక్తోఽపి సాధకః .. 5.46..
సమభ్యర్చ్యేశ్వరం సమ్యక్కృత్వా చ యోగముత్తమం .
గృహ్ణీయాత్సుస్థితో భూత్వా గురుం సంతోష్య బుద్ధిమాన్ .. 5.47..
జీవాది సకలం వస్తు దత్త్వా యోగవిదం గురుం . (వస్తుం)
సంతోష్యాదిప్రయత్నేన యోగోఽయం గృహ్యతే బుధైః .. 5.48..
విప్రాన్సంతోష్య మేధావీ నానామంగలసంయుతః .
మమాలయే శుచిర్భూత్వా గృహ్ణీయాచ్ఛుభాత్మకం .. 5.49..
సంన్యస్యానేన విధినా ప్రాక్తనం విగ్రహాదికం .
భూత్వా దివ్యవపుర్యోగీ గృహ్ణీయాద్వక్ష్యమాణకం .. 5.50..
పద్మాసనస్థితో యోగీ జనసంగవివర్జితః .
విజ్ఞాననాడీద్వితయమంగులీభ్యాం నిరోధయేత్ .. 5.51..
సిద్ధేస్తదావిర్భవతి సుఖరూపీ నిరంజనః .
తస్మిన్పరిశ్రమః కార్యో యేన సిద్ధో భవేత్ఖలు .. 5.52..
యః కరోతి సదాభ్యాసం తస్య సిద్ధిర్న దూరతః .
వాయుసిద్ధిర్భవేత్తస్య క్రమాదేవ న సంశయః .. 5.53.. (వాయుసిద్ధిభవేత్తస్య)
సకృద్యః కురుతే యోగీ పాపౌఘం నాశయేద్ధ్రువం .
తస్య స్యాన్మధ్యమే వాయోః ప్రవేశో నాత్ర సంశయః .. 5.54..
ఏతదభ్యాసశీలో యః స యోగీ దేవపూజితః .
అణిమాదిగుణాన్ల్లబ్ధ్వా విచరేద్భువనత్రయే .. 5.55..
యో యథాస్యానిలాభ్యాసాత్తద్భవేత్తస్య విగ్రహః .
తిష్ఠేదాత్మని మేధావీ సంయుతః క్రీడతే భృశం .. 5.56..
ఏతద్యోగం పరం గోప్యం న దేయం యస్య కస్యచిత్ .
సప్రమాణః సమాయుక్తస్తమేవ కథ్యతే ధ్రువం .. 5.57.. (యః ప్రమాణైః)
యోగీ పద్మాసనే తిష్ఠేత్కంఠకూపే యదా స్మరన్ .
జిహ్వాం కృత్వా తాలుమూలే క్షుత్పిపాసా నివర్తతే .. 5.58..
కంఠకూపాదధఃస్థానే కూర్మనాడ్యస్తి శోభనా .
తస్మిన్ యోగీ మనో దత్త్వా చిత్తస్థైర్యం లభేద్భృశం .. 5.59..
శిరః కపాలే రుద్రాక్ష వివరం చింతయేద్యదా . రుద్రాక్షం
తదా జ్యోతిః ప్రకాశః స్యాద్విద్యుత్పుంజసమప్రభః .. 5.60..
ఏతచ్చింతనమాత్రేణ పాపానాం సంక్షయో భవేత్ .
దురాచారోఽపి పురుషో లభతే పరమం పదం .. 5.61..
అహర్నిశం యదా చింతాం తత్కరోతి విచక్షణః .
సిద్ధానాం దర్శనం తస్య భాషణంచ భవేద్ధ్రువం .. 5.62..
తిష్ఠన్ గఛన్ స్వపన్ భుంజన్ ధ్యాయేచ్ఛూన్యమహర్నిశం .
తదాకాశమయో యోగీ చిదాకాశే విలీయతే .. 5.63..
ఏతజ్జ్ఞానం సదా కార్యం యోగినా సిద్ధిమిచ్ఛతా . (కాయ)
నిరంతరకృతాభ్యాసాన్మమ తుల్యో భవేద్ధ్రువం .
ఏతజ్జ్ఞానబలాద్యోగీ సర్వేషాం వల్లభో భవేత్ .. 5.64..
సర్వాన్ భూతాన్ జయం కృత్వా నిరాశీరపరిగ్రహః .
నాసాగ్రే దృశ్యతే యేన పద్మాసనగతేన వై .
మనసో మరణం తస్య ఖేచరత్వం ప్రసిద్ధ్యతి .. 5.65..
జ్యోతిః పశ్యతి యోగీంద్రః శుద్ధం శుద్ధాచలోపమం .
తత్రాభ్యాసబలేనైవ స్వయం తద్రక్షకో భవేత్ .. 5.66..
ఉత్తానశయనే భూమౌ సుప్త్వా ధ్యాయన్నిరంతరం .
సద్యః శ్రమవినాశాయ స్వయం యోగీ విచక్షణః .. 5.67..
శిరః పశ్చాత్తు భాగస్య ధ్యానే మృత్యుంజయో భవేత్ .
భ్రూమధ్యే దృష్టిమాత్రేణ హ్యపరః పరికీర్తితః .. 5.68..
చతుర్విధస్య చాన్నస్య రసస్త్రేధా విభజ్యతే .
తత్ర సారతమో లింగదేహస్య పరిపోషకః .. 5.69..
సప్తధాతుమయం పిండమేతి పుష్ణాతి మధ్యగః .
యాతి విణ్మూత్రరూపేణ తృతీయః సప్తతో బహిః .. 5.70..
ఆద్యభాగ ద్వయం నాడ్యః ప్రోక్తాస్తాః సకలా అపి .
పోషయంతి వపుర్వాయుమాపాదతలమస్తకం .. 5.71..
నాడీభిరాభిః సర్వాభిర్వాయుః సంచరతే యదా .
తదైవాన్నరసో దేహే సామ్యేనేహ ప్రవర్తతే .. 5.72..
చతుర్దశానాం తత్రేహ వ్యాపారే ముఖ్యభాగతః .
తా అనుగ్రత్వహీనాశ్చ ప్రాణసంచారనాడికాః .. 5.73..
గుదాద్వయంగులతశ్చోర్ధ్వం మేఢ్రైకాంగులతస్త్వధః .
ఏవంచాస్తి సమం కందం సమతా చతురంగులం .. 5.74.. (సమతాచ్చతురంగులం)
పశ్చిమాభిముఖీః యోనిర్గుదమేఢ్రాంతరాలగా .
తత్ర కందం సమాఖ్యాతం తత్రాస్తి కుండలీ సదా .. 5.75..
సంవేష్ట్య సకలా నాడీః సార్ద్ధత్రికుటలాకృతీః .
ముఖే నివేశ్య సా పుచ్ఛం సుషుమ్ణావివరే స్థితా .. 5.76..
సుప్తా నాగోపమా హ్యేషా స్ఫురంతీ ప్రభయా స్వయా .
అహివత్సంధిసంస్థానా వాగ్దేవీ బీజసంజ్ఞికా .. 5.77..
జ్ఞేయా శక్తిరియం విష్ణోర్నిర్మలా స్వర్ణభాస్వరా .
సత్త్వం రజస్తమశ్చేతి గుణత్రయప్రసూతికా .. 5.78..
తత్ర బంధూకపుష్పాభం కామబీజం ప్రకీర్తితం .
కలహేమసమం యోగే ప్రయుక్తాక్షరరూపిణం .. 5.79..
సుషుమ్ణాపి చ సంశ్లిష్టా బీజం తత్ర వరం స్థితం .
శరచ్చంద్రనిభం తేజస్స్వయమేతత్స్ఫురత్స్థితం .. 5.80..
సూర్యకోటిప్రతీకాశం చంద్రకోటిసుశీతలం .
ఏతత్త్రయం మిలిత్వైవ దేవీ త్రిపురభైరవీ .
బీజసంజ్ఞం పరం తేజస్తదేవ పరికీర్తితం .. 5.81..
క్రియావిజ్ఞానశక్తిభ్యాం యుతం యత్పరితో భ్రమత్ .
ఉత్తిష్ఠద్విశతస్త్వంభః సూక్ష్మం శోణశిఖాయుతం .
యోనిస్థం తత్పరం తేజః స్వయంభూలింగసంజ్ఞితం .. 5.82..
ఆధారపద్మమేతద్ధి యోనిర్యస్యాస్తి కందతః .
పరిస్ఫురద్వాదిసాంతచతుర్వర్ణం చతుర్దలం .. 5.83..
కులాభిధం సువర్ణాభం స్వయంభూలింగసంగతం .
ద్విరండో యత్ర సిద్ధోఽస్తి డాకినీ యత్ర దేవతా .. 5.84..
తత్పద్మమధ్యగా యోనిస్తత్ర కుండలినీ స్థితా .
తస్యా ఊర్ధ్వే స్ఫురత్తేజః కామబీజం భ్రమన్మతం .. 5.85..
యః కరోతి సదా ధ్యానం మూలాధారే విచక్షణః .
తస్య స్యాద్దార్దురీ సిద్ధిర్భూమిత్యాగక్రమేణ వై .. 5.86..
వపుషః కాంతిరుత్కృష్టా జఠరాగ్నివివర్ధనం .
ఆరోగ్యంచ పటుత్వంచ సర్వజ్ఞత్వంచ జాయతే .. 5.87..
భూతం భవ్యం భవిష్యచ్చ వేత్తి సర్వం సకారణం . (భవిష్యంచ)
అశ్రుతాన్యపి శాస్త్రాణి సరహస్యం వదేద్ధ్రువం .. 5.88.. (భవేద్ధ్రువం)
వక్త్రే సరస్వతీ దేవీ సదా నృత్యతి నిర్భరం .
మంత్రసిద్ధిర్భవేత్తస్య జపాదేవ న సంశయః .. 5.89..
జరామరణదుఃఖౌఘాన్నాశయతి గురోర్వచః .
ఇదం ధ్యానం సదా కార్యం పవనాభ్యాసినా పరం .
ధ్యానమాత్రేణ యోగీంద్రో ముచ్యతే సర్వకిల్బిషాత్ .. 5.90.. (సర్వకిల్విషాత్)
మూలపద్మం యదా ధ్యాయేద్యోగీ స్వయంభులింగకం .
తదా తత్క్షణమాత్రేణ పాపౌఘం నాశయేద్ధ్రువం .. 5.91..
యం యం కామయతే చిత్తే తం తం ఫలమవాప్నుయాత్ .
నిరంతరకృతాభ్యాసాత్తం పశ్యతి విముక్తిదం .. 5.92..
బహిరభ్యంతరే శ్రేష్ఠం పూజనీయం ప్రయత్నతః .
తతః శ్రేష్ఠతమం హ్యేతన్నాన్యదస్తి మతం మమ .. 5.93..
ఆత్మసంస్థం శివం త్యక్త్వా బహిఃస్థం యః సమర్చయేత్ .
హస్తస్థం పిండముత్సృజ్య భ్రమతే జీవితాశయా .. 5.94..
ఆత్మలింగార్చనం కుర్యాదనాలస్యం దినే దినే .
తస్య స్యాత్సకలా సిద్ధిర్మాత్ర కార్యా విచారణా .. 5.95..
నిరంతరకృతాభ్యాసాత్షణ్మాసైః సిద్ధిమాప్నుయాత్ . (నిరంతరకృతాభ్యాసాత్షణ్మాసే)
తస్య వాయుప్రవేశోఽపి సుషుమ్ణాయాంభవేద్ధ్రువం .. 5.96..
మనోజయంచ లభతే వాయుబిందువిధారణాం . (వాయుబిందువిధారణాత్)
ఐహికాముష్మికీసిద్ధిర్భవేన్నైవాత్ర సంశయః .. 5.97..
స్వాధిష్ఠానచక్రవివరణం
.
ద్వితీయంతు సరోజంచ లింగమూలే వ్యవస్థితం .
బాదిలాంతం చ షడ్వర్ణం పరిభాస్వరషడ్దలం .. 5.98..
స్వాధిష్ఠానాభిధం తత్తు పంకజం శోణరూపకం .
బాణాఖ్యో యత్ర సిద్ధోఽస్తి దేవీ యత్రాస్తి రాకిణీ .. 5.99..
యో ధ్యాయతి సదా దివ్యం స్వాధిష్ఠానారవిందకం .
తస్య కామాంగనాః సర్వా భజంతే కామమోహితాః .. 5.100..
వివిధంచాశ్రుతం శాస్త్రం నిఃశంకో వై వదేద్ధ్రువం .
సర్వరోగవినిర్ముక్తో లోకే చరతి నిర్భయః .. 5.101..
మరణం ఖాద్యతే తేన స కేనాపి న ఖాద్యతే .
తస్య స్యాత్పరమా సిద్ధిరణిమాదిగుణప్రదా .. 5.102..
వాయుః సంచరతే దేహే రసవృద్ధిర్భవేద్ధ్రువం .
ఆకాశపంకజగలత్పీయూషమపి వర్ద్ధతే .. 5.103..
మణిపూరచక్రవివరణం .
తృతీయం పంకజం నాభౌ మణిపూరకసంజ్ఞకం .
దశారండాదిఫాంతార్ణం శోభితం హేమవర్ణకం .. 5.104..
రుద్రాఖ్యో యత్ర సిద్ధోఽస్తి సర్వమంగలదాయకః .
తత్రస్థా లాకినీ నామ్నీ దేవీ పరమధార్మికా .. 5.105..
తస్మిన్ ధ్యానం సదా యోగీ కరోతి మణిపూరకే .
తస్య పాతాలసిద్ధిః స్యాన్నిరంతరసుఖావహా .. 5.106..
ఈప్సితంచ భవేల్లోకే దుఃఖరోగవినాశనం .
కాలస్య వంచనంచాపి పరదేహప్రవేశనం .. 5.107..
జాంబూనదాదికరణం సిద్ధానాం దర్శనం భవేత్ .
ఓషధీదర్శనంచాపి నిధీనాం దర్శనం భవేత్ .. 5.108..
అనాహతచక్రవివరణం .
హృదయేఽనాహతం నామ చతుర్థం పంకజం భవేత్ .
కాదిఠాంతార్ణసంస్థానం ద్వాదశారసమన్వితం .
అతిశోణం వాయుబీజం ప్రసాదస్థానమీరితం .. 5.109..
పద్మస్థం తత్పరం తేజో బాణలింగం ప్రకీర్తితం .
యస్య స్మరణమాత్రేణ దృష్టాదృష్టఫలం లభేత్ .. 5.110..
సిద్ధః పినాకీ యత్రాస్తే కాకినీ యత్ర దేవతా .
ఏతస్మిన్సతతం ధ్యానం హృత్పాథోజే కరోతి యః .
క్షుభ్యంతే తస్య కాంతా వై కామార్తా దివ్యయోషితః .. 5.111..
జ్ఞానంచాప్రతిమం తస్య త్రికాలవిషయంభవేత్ .
దూరశ్రుతిర్దూరదృష్టిః స్వేచ్ఛయా ఖగతాం వ్రజేత్ .. 5.112..
సిద్ధానాం దర్శనంచాపి యోగినీ దర్శనం తథా .
భవేత్ఖేచరసిద్ధిశ్చ ఖేచరాణాం జయంతథా .. 5.113..
యో ధ్యాయతి పరం నిత్యం బాణలింగం ద్వితీయకం .
ఖేచరీ భూచరీ సిద్ధిర్భవేత్తస్య న సంశయః .. 5.114..
ఏతద్ధ్యానస్య మాహాత్మ్యం కథితుం నైవ శక్యతే .
బ్రహ్మాద్యాః సకలా దేవా గోపయంతి పరంత్విదం .. 5.115..
విశుద్ధచక్రవివరణం .
కంఠస్థానస్థితం పద్మం విశుద్ధం నామపంచమం .
సుహేమాభం స్వరోపేతం షోడశస్వరసంయుతం .
ఛగలాండోఽస్తి సిద్ధోఽత్ర శాకినీ చాధిదేవతా .. 5.116..
ధ్యానం కరోతి యో నిత్యం స యోగీశ్వరపండితః .
కింత్వస్య యోగినోఽన్యత్ర విశుద్ధాఖ్యే సరోరుహే .
చతుర్వేదా విభాసంతే సరహస్యా నిధేరివ .. 5.117..
ఇహ స్థానే స్థితో యోగీ యదా క్రోధవశో భవేత్ .
తదా సమస్తం త్రైలోక్యం కంపతే నాత్ర సంశయః .. 5.118..
ఇహ స్థానే మనో యస్య దైవాద్యాతి లయం యదా .
తదా బాహ్యం పరిత్యజ్య స్వాంతరే రమతే ధ్రువం .. 5.119..
తస్య న క్షతిమాయాతి స్వశరీరస్య శక్తితః .
సంవత్సరసహస్రేఽపి వజ్రాతికఠినస్య వై .. 5.120..
యదా త్యజతి తద్ధ్యానం యోగీంద్రోఽవనిమండలే .
తదా వర్షసహస్రాణి మన్యతే తత్క్షణం కృతీ .. 5.121..
ఆజ్ఞాచక్రవివరణం .
ఆజ్ఞాపద్మం భ్రువోర్మధ్యే హక్షోపేతం ద్విపత్రకం .
శుక్లాభం తన్మహాకాలః సిద్ధో దేవ్యత్ర హాకినీ .. 5.122..
శరచ్చంద్రనిభం తత్రాక్షరబీజం విజృంభితం .
పుమాన్ పరమహంసోఽయం యజ్జ్ఞాత్వా నావసీదతి .. 5.123..
ఏతదేవ పరంతేజః సర్వతంత్రేషు మంత్రిణః . (తత్ర దేవః)
చింతయిత్వా పరాం సిద్ధిం లభతే నాత్ర సంశయః .. 5.124..
తురీయం త్రితయం లింగం తదాహం ముక్తిదాయకః .
ధ్యానమాత్రేణ యోగీంద్రో మత్సమో భవతి ధ్రువం .. 5.125..
ఇడా హి పింగలా ఖ్యాతా వరణాసీతి హోచ్యతే .
వారాణసీ తయోర్మధ్యే విశ్వనాథోఽత్ర భాషితః .. 5.126..
ఏతత్క్షేత్రస్య మాహాత్మ్యమృషిభిస్తత్త్వదర్శిభిః .
శాస్త్రేషు బహుధా ప్రోక్తం పరం తత్త్వం సుభాషితం .. 5.127..
సుషుమ్ణా మేరుణా యాతా బ్రహ్మరంధ్రం యతోఽస్తి వై .
తతశ్చైషా పరావృత్య తదాజ్ఞాపద్మదక్షిణే . (పరావృత్యా)
వామనాసాపుటం యాతి గంగేతి పరిగీయతే .. 5.128..
బ్రహ్మరంధ్రే హి యత్పద్మం సహస్రారం వ్యవస్థితం .
తత్ర కందేహి యా యోనిస్తస్యాం చంద్రో వ్యవస్థితః .. 5.129..
త్రికోణాకారతస్తస్యాః సుధా క్షరతి సంతతం .
ఇడాయామమృతం తత్ర సమం స్రవతి చంద్రమాః .. 5.130..
అమృతం వహతి ద్వారా ధారారూపం నిరంతరం .
వామనాసాపుటం యాతి గంగేత్యుక్తా హి యోగిభిః .. 5.131..
ఆజ్ఞాపంకజదక్షాంసాద్వామనాసాపుటంగతా .
ఉదగ్వహేతి తత్రేడా గంగేతి సముదాహృతా .. 5.132.. (వరణా)
తతో ద్వయమిహ మధ్యే తు వారాణసీతి చింతయేత్ . (ద్వయోర్హి)
తదాకారా పింగలాపి తదాజ్ఞాకమలోత్తరే . (తదాజ్ఞాకమలాంతరే)
దక్షనాసాపుటే యాతి ప్రోక్తాస్మాభిరసీతి వై .. 5.133..
మూలాధారే హి యత్పద్మం చతుష్పత్రం వ్యవస్థితం . (చతుష్పత్ర)
తత్ర కందేఽస్తి యా యోనిస్తస్యాం సూర్యో వ్యవస్థితః .. 5.134.. (తత్ర మధ్యేహి)
తత్సూర్యమండలద్వారం విషం క్షరతి సంతతం . (తత్సూర్యమండలద్వరాద్విషం)
పింగలాయాం విషం తత్ర సమర్థయతి తాపనః .. 5.135.. (సమర్పయతి)
విషం తత్ర వహంతీ యా ధారారూపం నిరంతరం .
దక్షనాసాపుటే యాతి కల్పితేయంతు పూర్వవత్ .. 5.136..
ఆజ్ఞాపంకజవామాస్యాద్దక్షనాసాపుటం గతా .
ఉదగ్వహా పింగలాపి పురాసీతి ప్రకీర్తితా .. 5.137..
ఆజ్ఞాపద్మమిదం ప్రోక్తం యత్ర దేవో మహేశ్వరః .
పీఠత్రయం తతశ్చోర్ధ్వం నిరుక్తం యోగచింతకైః .
తద్బిందునాదశక్త్యాఖ్యం భాలపద్మే వ్యవస్థితం .. 5.138..
యః కరోతి సదాధ్యానమాజ్ఞాపద్మస్య గోపితం .
పూర్వజన్మకృతం కర్మ వినశ్యేదవిరోధతః .. 5.139..
ఇహ స్థితే యదా యోగీ ధ్యానం కుర్యాన్నిరంతరం . (సదా)
తదా కరోతి ప్రతిమాం ప్రతిజాపమనర్థవత్ .. 5.140..
యక్షరాక్షసగంధర్వా అపసరోగణకిన్నరాః .
సేవంతే చరణౌ తస్య సర్వే తస్య వశానుగాః .. 5.141..
కరోతి రసనాం యోగీ ప్రవిష్టాం విపరీతగాం .
లంబికోర్ధ్వేషు గర్తేషు ధృత్వా ధ్యానం భయాపహం .. 5.142..
అస్మిన్ స్థానే మనో యస్య క్షణార్ధం వర్తతేఽచలం .
తస్య సర్వాణి పాపాని సంక్షయం యాంతి తత్క్షణాత్ .. 5.143..
యాని యానీహ ప్రోక్తాని పంచపద్మే ఫలాని వై . (యాని యాని హి)
తాని సర్వాణి సుతరామేతజ్జ్ఞానాద్భవంతి హి .. 5.144..
యః కరోతి సదాభ్యాసమాజ్ఞా పద్మే విచక్షణః .
వాసనాయా మహాబంధం తిరస్కృత్య ప్రమోదతే .. 5.145..
ప్రాణప్రయాణసమయే తత్పద్మం యః స్మరన్సుధీః .
త్యజేత్ప్రాణం స ధర్మాత్మా పరమాత్మని లీయతే .. 5.146..
తిష్ఠన్ గచ్ఛన్ స్వపన్ జాగ్రత్ యో ధ్యానం కురుతే నరః .
పాపకర్మవికుర్వాణో నహి మజ్జతి కిల్బిషే .. 5.147.. (కిల్విషే)
రాజయోగాధికారీ స్యాదేతచ్చింతనతో ధ్రువం .
యోగీ బంధాద్వినిర్ముక్తః స్వీయయా ప్రభయా స్వయం .. 5.148..
ద్విదలధ్యానమాహాత్మ్యం కథితుం నైవ శక్యతే .
బ్రహ్మాదిదేవతాశ్చైవ కించిన్మత్తో విదంతి తే .. 5.149..
సహస్రారచక్రకథనం .
అత ఊర్ధ్వం తాలుమూలే సహస్రారంసరోరుహం .
అస్తి యత్ర సుషుమ్ణాయా మూలం సవివరం స్థితం .. 5.150..
తాలుమూలే సుషుమ్ణాస్య అధోవక్త్రా ప్రవర్తతే .
మూలాధారేణ యోన్యంతాః సర్వనాడ్యః సమాశ్రితాః . (యోన్యస్తాః)
తా బీజభూతాస్తత్త్వస్య బ్రహ్మమార్గప్రదాయికాః .. 5.151..
తాలుస్థానే చ యత్పద్మం సహస్రారం పురోదితం .
తత్కందే యోనిరేకాస్తి పశ్చిమాభిముఖీ మతా .. 5.152..
తస్య మధ్యే సుషుమ్ణాయా మూలం సవివరం స్థితం . (తస్యా)
బ్రహ్మరంధ్రం తదేవోక్తమామూలాధారపంకజం .. 5.153.. (బ్రహ్మరంధ్ర)
తత్రాంతరంధ్రే చిచ్ఛక్తిః సుషుమ్ణా
కుండలీ సదా .. 5.154.. (తత్రాంతరంధ్రే / తతస్తద్వంధ్రే) (తచ్ఛక్తిః)
సుషుమ్ణాయాం స్థితా నాడీ చిత్రా స్యాన్మమ వల్లభే . (సుషుమ్ణాయాం సదా శక్తిశ్చిత్రా)
తస్యాం మమ మతే కార్యా బ్రహ్మరంధ్రాదికల్పనా .. 5.155..
యస్యాః స్మరణమాత్రేణ బ్రహ్మజ్ఞత్వం ప్రజాయతే .
పాపక్షయశ్చ భవతి న భూయః పురుషో భవేత్ .. 5.156..
ప్రవేశితం చలాంగుష్ఠం ముఖే స్వస్య నివేశయేత్ .
తేనాత్ర న వహత్యేవ దేహచారీ సమీరణః .. 5.157.. (బహత్యేవ)
తేన సంసారచక్రేఽస్మిన్ భ్రమంతే చ సర్వదా . (భ్రమతీత్యేవ సర్వదా)
తదర్థం యే ప్రవర్తంతే యోగీనః ప్రాణధారణే .. 5.158..
తత ఏవాఖిలా నాడీ నిరుద్ధా చాష్టవేష్టనం . (విరుద్ధా)
ఇయం కుండలినీ శక్తీ రంధ్రం త్యజతి నాన్యథా .. 5.159..
యదా పూర్ణాసు నాడీషు సన్నిరుద్ధానిలాస్తదా .
బంధత్యాగేన కుండల్యా ముఖం రంధ్రాద్బహిర్భవేత్ .
సుషుమ్ణాయాం సదైవాయం వహేత్ప్రాణసమీరణః .. 5.160..
మూలపద్మస్థితా యోనిర్వామదక్షిణకోణతః .
ఇడాపింగలయోర్మధ్యే సుషుమ్ణా యోనిమధ్యగా .. 5.161..
బ్రహ్మరంధ్రంతు తత్రైవ సుషుమ్ణాధారమండలే
.
యో జానాతి స ముక్తః స్యాత్కర్మబంధాద్విచక్షణః .. 5.162..
బ్రహ్మరంధ్రముఖే తాసాం సంగమః స్యాదసంశయః .
తస్మిన్స్నానే స్నాతకానాం ముక్తిః స్యాదవిరోధతః .. 5.163..
గంగాయమునయోర్మధ్యే వహత్యేషా సరస్వతీ .
తాసాంతు సంగమే స్నాత్వా ధన్యో యాతి పరాంగతిం .. 5.164..
ఇడా గంగా పురా ప్రోక్తా పింగలా చార్కపుత్రికా .
మధ్యా సరస్వతీ ప్రోక్తా తాసాం సంగోఽతిదుర్లభః .. 5.165..
సితాసితే సంగమే యో మనసా స్నానమాచరేత్ .
సర్వపాపవినిర్ముక్తో యాతి బ్రహ్మ సనాతనం .. 5.166..
త్రివేణ్యాం సంగమే యో వై పితృకర్మ సమాచరేత్ .
తారయిత్వా పితౄన్సర్వాన్స యాతి పరమాం గతిం .. 5.167..
నిత్యం నైమిత్తికం కామ్యం ప్రత్యహం యః సమాచరేత్ . (నిత్య)
మనసా చింతయిత్వా తు సోఽక్షయం ఫలమాప్నుయాత్ .. 5.168..
సకృద్యః కురుతే స్నానం స్వర్గో సౌఖ్యం భునక్తి సః . (స్వర్గే)
దగ్ధ్వా పాపానశేషాన్వై యోగీ శుద్ధమతిః స్వయం .. 5.169..
అపవిత్రః పవిత్రో వా సర్వావస్థాం గతోఽపి వా .
స్నానాచరణమాత్రేణ పూతో భవతి నాన్యథా .. 5.170..
మృత్యుకాలే ప్లుతం దేహం త్రివేణ్యాః సలిలే యదా .
విచింత్య యస్త్యజేత్ప్రాణాన్స తదా మోక్షమాప్నుయాత్ .. 5.171..
నాతఃపరతరం గుహ్యం త్రిషు లోకేషు విద్యతే .
గోప్తవ్యం తత్ప్రయత్నేన న వ్యాఖ్యేయం కదాచన .. 5.172..
బ్రహ్మరంధ్ర మనో దత్త్వా క్షణార్ధం యది తిష్ఠతి .
సర్వపాపవినిర్ముక్తః స యాతి పరమాం గతిం .. 5.173..
అస్మిన్లీనం మనో యస్య స యోగీ మయి లీయతే .
అణిమాదిగుణాన్భుక్త్వా స్వేచ్ఛయా పురుషోత్తమః .. 5.174..
ఏతద్రంధ్రధ్యానమాత్రేణ మర్త్యః సంసారేఽస్మిన్వల్లభో మే భవేత్సః .
పాపాంజిత్వా ముక్తిమార్గాధికారీ జ్ఞానం దత్త్వా తారయత్యద్భుతం వై ..
5.175..
చతుర్ముఖాదిత్రిదశైరగమ్యం యోగివల్లభం .
ప్రయత్నేన సుగోప్యం తద్బ్రహ్మరంధ్రం మయోదితం .. 5.176..
పురా మయోక్తా యా యోనిః సహస్రారే సరోరుహే .
తస్యాఽధో వర్తతే చంద్రస్తద్ధ్యానం క్రియతే బుధైః .. 5.177.. (తస్యాధో)
యస్య స్మరణమాత్రేణ యోగీంద్రోఽవనిమండలే .
పూజ్యో భవతి దేవానాం సిద్ధానాం సమ్మతో భవేత్ .. 5.178..
శిరఃకపాలవివరే ధ్యాయేద్దుగ్ధమహోదధిం .
తత్ర స్థిత్వా సహస్రారే పద్మే చంద్రం విచింతయేత్ .. 5.179..
శిరఃకపాలవివరే ద్విరష్టకలయా యుతః .
పీయూషభానుహంసాఖ్యం భావయేత్తం నిరంజనం .. 5.180..
నిరంతరకృతాభ్యాసాత్త్రిదినే పశ్యతి
ధ్రువం .
దృష్టిమాత్రేణ పాపౌఘం దహత్యేవ స సాధకః .. 5.181..
అనాగతంచ స్ఫురతి చిత్తశుద్ధిర్భవేత్ఖలు .
సద్యః కృత్వాపి దహతి మహాపాతకపంచకం .. 5.182..
ఆనుకూల్యం గ్రహా యాంతి సర్వే నశ్యంత్యుపద్రవాః .
ఉపసర్గాః శమం యాంతి యుద్ధే జయమవాప్నుయాత్ .. 5.183..
ఖేచరీభూచరీసిద్ధిర్భవేత్క్షీరేందుదర్శనాత్ .
ధ్యానాదేవభవేత్సర్వం నాత్ర కార్య విచారణా .. 5.184.. (కార్యా)
సంతతాభ్యాసయోగేన సిద్ధో భవతి మానవః . (సతతాభ్యాసయోగేన)
సత్యం సత్యం పునః సత్యం మమ తుల్యో భవేద్ధ్రువం .
యోగశాస్త్రం చ పరమం యోగినాం సిద్ధిదాయకం .. 5.185.. (యోగశాస్త్రేఽప్యభిరతం)
రాజయోగకథనం .
అత ఊర్ధ్వం దివ్యరూపం సహస్రారం సరోరుహం .
బ్రహ్మాండాఖ్యస్య దేహస్య బాహ్యే తిష్ఠతి ముక్తిదం .. 5.186..
కైలాసో నామ తస్యైవ మహేశో యత్ర తిష్ఠతి .
అకులాఖ్యోఽవినాశీ చ క్షయవృద్ధివివర్జితః .. 5.187.. (నకులాఖ్యోఽవినాశీ)
స్థానస్యాస్య జ్ఞానమాత్రేణ నౄణాం, సంసారేఽస్మిన్సంభవో నైవ భూయః .
భూతగ్రామం సంతతాభ్యాసయోగాత్కర్తుం హర్తుం స్యాచ్చ శక్తిః సమగ్రాః ..
5.188.. (సమగ్రా)
స్థానే పరే హంసనివాసభూతే, కైలాసనామ్నీహ నివిష్టచేతాః .
యోగీ హృతవ్యాధిరధః కృతాధిర్వాయుశ్చిరంజీజీవతి మృత్యుముక్తః .. 5.189..
(కృతాధివరాయుశ్చిరం జీవతి)
చిత్తవృత్తిర్యదా లీనా కులాఖ్యే పరమేశ్వరే .
తదా సమాధిసామ్యేన యోగీ నిశ్చలతాం వ్రజేత్ .. 5.190..
నిరంతరకృతే ధ్యానే జగద్విస్మరణం భవేత్ .
తదా విచిత్రసామర్థ్యం యోగినో భవతి ధ్రువం .. 5.191..
తస్మాద్గలితపీయూషం పిబేద్యోగీ నిరంతరం .
మృత్యోర్మృత్యుం విధాయాశు కులం జిత్వా సరోరుహే .. 5.192..
అత్ర కుండలినీశక్తిర్లయం యాతి కులాభిధా .
తదా చతుర్విధా సృష్టిర్లీయతే పరమాత్మని .. 5.193..
యజ్జ్ఞాత్వా ప్రాప్య విషయం చిత్తవృత్తిర్విలీయతే .
తస్మిన్పరిశ్రమం యోగీ కరోతి నిరపేక్షకః .. 5.194..
చిత్తవృత్తియదాలీనా తస్మిన్ యోగీ భవేద్ధ్రువం .
తదా విజ్ఞాయతేఽఖండజ్ఞానరూపో నిరంజనః .. 5.195..
బ్రహ్మాండబాహ్యే సంచింత్య స్వప్రతీకం యథోదితం .
తమావేశ్య మహచ్ఛూన్యం చింతయేదవిరోధతః .. 5.196..
ఆద్యంతమధ్యశూన్యం తత్కోటిసూర్యసమప్రభం .
చంద్రకోటిప్రతీకాశమభ్యస్య సిద్ధిమాప్నుయాత్ .. 5.197..
ఏతద్ధ్యానం సదా కుర్యాదనాలస్యం దినే దినే .
తస్య స్యాత్సకలా సిద్ధిర్వత్సరాన్నాత్ర సంశయః .. 5.198..
క్షణార్ద్ధం నిశ్చలం తత్ర మనో యస్య భవేద్ధ్రువం . (క్షణార్ధం)
స ఏవ యోగీ సద్భక్తః సర్వలోకేషు పూజితః .
తస్య కల్మషసంఘాతస్తత్క్షణాదేవ నశ్యతి .. 5.199..
యం దృష్ట్వా న ప్రవర్తంతే మృత్యుసంసారవర్త్మని .
అభ్యసేత్తం ప్రయత్నేన స్వాధిష్ఠానేన వర్త్మనా .. 5.200..
ఏతద్ధ్యానస్య మాహాత్మ్యం మయా వక్తుం న శక్యతే .
యః సాధయతి జానాతి సోఽస్మాకమపి సమ్మతం .. 5.201.. (సమ్మతః)
ధ్యానాదేవ విజానాతి విచిత్రేఫలసంభవం .
అణిమాదిగుణోపేతో భవత్యేవ న సంశయః .. 5.202..
రాజాధిరాజయోగకథనం .
రాజయోగో మయాఖ్యాతః సర్వతంత్రేషు గోపితః .
రాజాధిరాజయోగోఽయం కథయామి సమాసతః .. 5.203..
స్వస్తికంచాసనం కృత్వా సుమఠే జంతువర్జితే .
గురుం సంపూజ్య యత్నేన ధ్యానమేతత్సమాచరేత్ .. 5.204..
నిరాలంబం భవేజ్జీవం జ్ఞాత్వా వేదాంతయుక్తితః .
నిరాలంబం మనః కృత్వా న కించిచ్చింతయేత్సుధీః .. 5.205..
ఏతద్ధ్యానాన్మహాసిద్ధిర్భవత్యేవ న సంశయః .
వృత్తిహీనం మనః కృత్వా పూర్ణరూపం స్వయం భవేత్ .. 5.206..
సాధయేత్సతతం యో వై స యోగీ విగతస్పృహః .
అహన్నామ న కోప్యస్తి సర్వదాత్మైవ విద్యతే .. 5.207..
కో బంధః కస్య వా మోక్ష ఏకం పశ్యేత్సదా హి సః .
ఏతత్కరోతి యో నిత్యం స ముక్తో నాత్ర సంశయః .
స ఏవ యోగీ సద్భక్తః సర్వలోకేషు పూజితః .. 5.208..
అహమస్మీతి యన్మత్వా జీవాత్మపరమాత్మనోః .
అహం త్వమేతదుభయం త్యక్త్వాఖండం విచింతయేత్ .. 5.209..
అధ్యారోపాపవాదాభ్యాం యత్ర సర్వం విలీయతే .
తద్బీజమాశ్రయేద్యోగీ సర్వసంగవివర్జితః .. 5.210..
అపరోక్షం చిదానందం పూర్ణం త్యక్త్వా భ్రమాకులాః .
పరోక్షం చాపరోక్షం చ కృత్వా మూఢా భ్రమంతి వై .. 5.211..
చరాచరమిదం విశ్వం పరోక్షం యః కరోతి చ .
అపరోక్షం పరం బ్రహ్మ త్యక్తం తస్మిన్ప్రలీయతే .. 5.212..
జ్ఞానకారణమజ్ఞానం యథా నోత్పద్యతే భృశం .
అభ్యాసం కురుతే యోగీ సదా సంగవివర్జితం .. 5.213..
సర్వేంద్రియాణి సంయమ్య విషయేభ్యో విచక్షణః .
విషయేభ్యః సుషుప్త్యైవ తిష్ఠేత్సంగవివర్జితః .. 5.214..
ఏవమభ్యాసతో నిత్యం స్వప్రకాశం ప్రకాశతే . (ఏవమభ్యసతో)
శ్రోతుం బుద్ధిసమర్థార్థం నివర్తంతే గురోర్గిరః .
తదభ్యాసవశాదేకం స్వతో జ్ఞానం ప్రవర్తతే .. 5.215..
యతో వాచో నివర్తంతే అప్రాప్య మనసా సహ .
సాధనాదమలం జ్ఞానం స్వయం స్ఫురతి తద్ధ్రువం .. 5.216..
హఠం వినా రాజయోగో రాజయోగం వినా హఠః .
తస్మాత్ప్రవర్తతే యోగీ హఠే సద్గురుమార్గతః .. 5.217..
స్థితే దేహే జీవతి చ యోగం న శ్రియతే భృశం .
ఇంద్రియార్థోపభోగేషు స జీవతి న సంశయః .. 5.218..
అభ్యాసపాకపర్యంతం మితాన్నంస్మరణం భవేత్ .
అన్యథా సాధనం ధీమాన్కర్తుం పారయతీహ న .. 5.219..
అతీవసాధుసంలాపం సాధుసమ్మతిబుద్ధిమాన్ .
కరోతి పిండరక్షార్థం బహ్వాలాపవివర్జితః .. 5.220..
త్యాజ్యతే త్యజ్యతే సంగం సర్వథా త్యజ్యతే భృశం . (త్యజ్యతే త్యజ్యతే)
అన్యథా న లభేన్ముక్తిం సత్యం సత్యం మయోదితం .. 5.221..
గుహ్యైవ క్రియతేఽభ్యాసః సంగం త్యక్త్వా తదంతరే . (గుప్త్యైవ)
వ్యవహారాయ కర్తవ్యో బాహ్యసంగో న రాగతః .. 5.222.. (బాహ్యేసంగానురాగతః)
స్వే స్వే కర్మణి వర్తంతే సర్వే తే కర్మసంభవాః .
నిమిత్తమాత్రం కరణే న దోషోఽస్తి కదాచన .. 5.223..
ఏవం నిశ్చిత్య సుధియా గృహస్థోఽపి యదాచరేత్ .
తదా సిద్ధిమవాప్నోతి నాత్ర కార్యా విచారణా .. 5.224..
పాపపుణ్యవినిర్ముక్తః పరిత్యక్తాంగసాధకః .
యో భవేత్స విముక్తః స్యాద్గృహే తిష్ఠన్సదా గృహీ .. 5.225..
న పాపపుణ్యైర్లిప్యేత యోగయుక్తో యదా గృహీ . (సదా)
కుర్వన్నపి తదా పాపాన్స్వకార్యే లోకసంగ్రహే .. 5.226..
మంత్రసాధనకథనం .
అధునా సంప్రవక్ష్యామి మంత్రసాధనముత్తమం .
ఐహికాముష్మికసుఖం యేన స్యాదవిరోధతః .. 5.227..
యస్మిన్మంత్రవరే జ్ఞాతే యోగసిద్ధిర్భవేత్ఖలు . (యస్మిన్మంత్రే వరే)
యోగేన సాధకేంద్రస్య సర్వైశ్వయేసుఖప్రదా .. 5.228..
మూలాధారేఽస్తి యత్పద్మం చతుర్దలసమన్వితం .
తన్మధ్యే వాగ్భవం బీజం విస్ఫురంతం తడిత్ప్రభం .. 5.229..
హృదయే కామబీజంతు బంధూకకుసుమప్రభం .
ఆజ్ఞారవిందే శక్త్యాఖ్యం చంద్రకోటిసమప్రభం .. 5.230..
బీజత్రయమిదం గోప్యం భుక్తిముక్తిఫలప్రదం .
ఏతన్మంత్రత్రయం యోగీ సాధయేత్సిద్ధిసాధకః .. 5.231..
ఏతన్మంత్రం గురోర్లబ్ధ్వా న ద్రుతం న విలంబితం .
అక్షరాక్షరసంధానం నిఃసందిగ్ధమనా జపేత్ .. 5.232..
తద్గతశ్చైకచిత్తశ్చ శాస్త్రోక్తవిధినా సుధీః .
దేవ్యాస్తు పురతో లక్షం హుత్వా లక్షత్రయం జపేత్ .. 5.233..
కరవీరప్రసూనంతు గుడక్షీరాజ్యసంయుతం .
కుండే యోన్యాకృతౌ ధీమాంజపాంతే జుహుయాత్సుధీః .. 5.234.. (యోన్యాకృతే)
అనుష్ఠానే కృతే ధీమాన్పూర్వసేవా కృతా భవేత్ .
తతో దదాతి కామాన్వై దేవీ త్రిపురభైరవీ .. 5.235..
గురుం సంతోష్య విధివల్లబ్ధ్వా మంత్రవరోత్తమం .
అనేన విధినా యుక్తో మందభాగ్యోఽపి సిద్ధ్యతి .. 5.236..
లక్షమేకం జపేద్యస్తు సాధకో విజితేంద్రియః .
దర్శనాత్తస్య క్షుభ్యంతే యోషితో మదనాతురాః .
పతంతి సాధకస్యాగ్రే నిర్లజ్జా భయవర్జితాః .. 5.237..
జప్తేన చ ద్విలక్షేణ యే యస్మిన్విషయే స్థితాః .
ఆగచ్ఛంతి యథాతీర్థం విముక్తకులవిగ్రహాః .
సర్వస్వం తస్య దదతి తస్యైవ చ వశే స్థితాః .. 5.238.. (దదతి తస్య సర్వస్వం)
త్రిభిర్లక్షైస్తథాజప్తైర్మండలీకం సమండలం .
(త్రిభిర్లక్షైస్తథాజప్తైర్మండలీకాః సమండలాః .)
వశమాయాంతి తే సర్వే నాత్ర కార్యా విచారణా .
షడ్భిర్లక్షైర్మహీపాలం సభృత్యబలవాహనం .. 5.239..
లక్షైర్ద్వాదశభిర్జప్తైర్యక్షరక్షోరగేశ్వరాః .
వశమాయాంతి తే సర్వే ఆజ్ఞాం కుర్వంతి నిత్యశః .. 5.240..
త్రిపంచలక్షజప్తైస్తు సాధకేంద్రస్య ధీమతః .
సిద్ధవిద్యాధరాశ్చైవ గంధర్వాప్సరసాంగణాః .. 5.241..
వశమాయాంతి తే సర్వే నాత్ర కార్యా విచారణా .
హఠాచ్ఛ్రవణవిజ్ఞానం సర్వజ్ఞత్వం ప్రజాయతే .. 5.242..
తథాష్టాదశభిర్లక్షైర్దేహేనానేన సాధకః .
ఉత్తిష్ఠేన్మేదినీం త్యక్త్వా దివ్యదేహస్తు జాయతే .
భ్రమతే స్వేచ్ఛయా లోకే ఛిద్రాం పశ్యతి మేదినీం .. 5.243..
అష్టావింశతిభిర్లక్షైర్విద్యాధరపతిర్భవేత్ .
సాధకస్తు భవేద్ధీమాన్కామరూపో మహాబలః .. 5.244..
త్రింశల్లక్షైస్తథాజప్తైర్బ్రహ్మవిష్ణుసమో భవేత్ .
రుద్రత్వం షష్టిభిర్లక్షైరమరత్వమశీతిభిః .. 5.245..
కోట్యేకయా మహాయోగీ లీయతే పరమే పదే .
సాధకస్తు భవేద్యోగీ త్రైలోక్యే సోఽతిదుర్లభః .. 5.246..
శివసంహితాఫలకథనం .
త్రిపురే త్రిపురంత్వేకం శివం పరమకారణం .
అక్షయం తత్పదం శాంతమప్రమేయమనామయం .. 5.247..
లభతేఽసౌ న సందేహో ధీమాన్సర్వమభీప్సితం .
శివవిద్యా మహావిద్యా గుప్తా చాగ్రే మహేశ్వరీ .. 5.248..
మద్భాషితమిదం శాస్త్రంగోపనీయమతోబుధైః .
హఠవిద్యా పరం గోప్యా యోగినా సిద్ధిమిచ్ఛతా .. 5.249..
భవేద్వీర్యవతీ గుప్తా నిర్వీర్యా చ ప్రకాశితా .
య ఇదం పఠతే నిత్యమాద్యోపాంతం విచక్షణః .. 5.250..
యోగసిద్ధిర్భవేత్తస్య క్రమేణైవ న సంశయః .
స మోక్షం లభతే ధీమాన్య ఇదం నిత్యమర్చయేత్ .. 5.251..
మోక్షార్థిభ్యశ్చ సర్వేభ్యః సాధుభ్యః శ్రావయేదపి .
క్రియాయుక్తస్య సిద్ధిః స్యాదక్రియస్య కథంభవేత్ .. 5.252..
తస్మాత్క్రియావిధానేన కర్తవ్యా యోగిపుంగవైః .
యదృచ్ఛాలాభసంతుష్టః సంత్యక్త్వాంతరసంగంకః .. 5.253..
గృహస్థశ్చాప్యనాసక్తః స ముక్తో యోగసాధనాత్ .
గృహస్థానాం భవేత్సిద్ధిరీశ్వరాణాం జపేన వై .
యోగక్రియాభియుక్తానాం తస్మాత్సంయతతే గృహీ .. 5.254..
గేహే స్థిత్వా పుత్రదారాదిపూర్ణః
సంగం త్యక్త్వా చాంతరే యోగమార్గే
.
సిద్ధే చిహ్నం వీక్ష్య పశ్చాద్గృహస్థః (సిద్ధేశ్చిహ్నం)
క్రీడేత్సం వై సమ్మతం సాధయిత్వా
.. 5.255.. (క్రీడేత్సో)
ఇతి శ్రీశివసంహితాయాం హరగౌరీసంవాదే యోగశాస్త్రే
పంచమపటలః సమాప్తః . 5.
ఇతి శుభం .
