ఆసన నామం: భస్త్రిక, ప్లవమిని, ముర్ఛా, సీతాకారి
హఠ యోగ ప్రదీపిక నుండి ప్రాణాయామం-హఠ యోగంలో చెప్పినట్టు
యోగాచార్య విశ్వాశ్ మాండలిక
నోట్
ఈ క్రింది రకాలైన ప్రాణాయామములు నిపుణుడైన గురువుగారి ప్రత్యక్ష మార్గదర్శకత్వము క్రింద మాత్రమే ఆచరించాలి. దయచేసి దిగువ ఆర్టికల్ చదవడం ద్వారా ప్రాక్టీస్ చేయవద్దు, ఇది మీ ఆరోగ్యానికి హానికరం కావొచ్చు.
హఠ యోగ ప్రదీపికా లో ప్రాణాయామం:
ప్రాణ శక్తి, మరియు యామ అనేది ప్రాణశక్తి యొక్క నియంత్రణ మరియు పొడిగింపు. స్వామి స్వాత్మారామ హఠ యోగ ప్రదీపికా కుండలిని మేల్కొలిపే మార్గం వలె ప్రాణాయామం గురించి మాట్లాడడం, ప్రాణాయామం క్రమం తప్పకుండా ఆచరించడం వల్ల ఆధ్యాత్మిక జాగృతికి, ఆత్మ సాక్షాత్కారానికి దారితీస్తుంది. శరీరం, మనస్సు మరియు ఆత్మ మీద వివిధ ప్రభావాలు కలిగి వివిధ రకాల ప్రాణాయామాలను వివరిస్తుంది.
ప్రాణాయామము యొక్క శరీరధర్మ శాస్త్రాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకుంటే, బీహార్ స్కూల్ ఆఫ్ యోగా యొక్క స్వామి నిరంజంద ప్రాణాయామం హైవెంటిలేషన్ మరియు హైపోవెంటిలేషన్ అని వర్గీకరించారు. ప్రధానంగా కపాలభాతి, & భస్త్రిక ప్రాణాయామం హైపర్ వెంటిలేషన్ రకం ప్రాణాయామంగా పరిగణిస్తారు, ఈ రకమైన ప్రాణాయామం శరీరాన్ని పునరుజ్జీవం చేస్తుంది. భారామంత్రి, షితాళి, సితికారి, ఉజ్జయి మొదలగు వాటిని హైపోవెంటిలేషన్ గా పరిగణిస్తారు. కపాలభాతి హఠ యోగంలో ప్రక్షాళన పధ్ధతి గా వర్ణించినప్పటికీ, ఇది రక్తంలో కార్బన్ డై ఆక్సైడ్ (CO2) శాతాన్ని తగ్గిస్తుంది కావున దీనిని హైపర్ వెంటిలేషన్ ప్రాణాయామంగా వర్గీకరించవచ్చు.
కుంభక (గాలి నిలుపుదల) తో పాటు బందులు (ఎనర్జీ లాక్స్) ప్రాణాయామంలో చాలా ముఖ్యమైనది, ఇది నాడీ వ్యవస్థ, మెదడు మరియు శరీరంలోని ఇతర భాగాలపై దీర్ఘకాలిక ప్రభావాలను కలిగి ఉంటుంది. కాబట్టి ప్రాణాయామం ఆచరించడానికి గురువుకు మార్గదర్శనం చాలా అవసరం. కుంభాకార సాధన వల్ల రక్తంలో CO2 పెరుగుతుంది, ఇది నాడీ వ్యవస్థపై ఒత్తిడి పడుతుంది, నాడీ వ్యవస్థలో నిరంతర సాధన ఫలితాలు సహనశీలతను సంతరించుకుంటుంది. కొంత మంది యోగులు, ప్రాణాయామం రెగ్యులర్ గా ఆచరించడంతో O2 లేకుండా మనుగడ సాగించడానికి ప్రత్యెక సామర్ధ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తారు.
నాడీ శోధాన ప్రాణాయామం (నాడీ శుద్ధి ప్రాణాయామం):
ఐడీఏ, పింగళాల సమతుల్యం, మానసిక శక్తి, ప్రాణాధార శక్తి ప్రాణాయామం ప్రధాన లక్ష్యాల్లో ఒకటి. ఎడమ నాసిక (Ida) మరియు కుడి నాసిక (పింగళ) సమతుల్యంగా ఉంటే సుషుమ్ను మేల్కొల్పవచ్చు (మానసిక నాడీ లేదా చానెల్ ను మోసుకొచ్చిన కుండలిని) నది. స్వామి స్వగతమా సిఫార్సు నాడీ శోధాన్ ప్రాణాయామం, (కుంభాక మరియు బందాలతో ప్రత్యామ్నాయ ముక్కు శ్వాస) శుద్ధి ఇద నది మరియు పింగళ నది.
సూర్య భేదాన్:
ఇంద్రుడు సూర్యుడు, శరీరంలో పింగళా నది సూర్యుడు లేదా కీలక శక్తి యొక్క శక్తికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది, సూర్య భేదాన్ ప్రాణాయామం వల్ల శరీరంలో ప్రాణాధార శక్తి పెరుగుతుంది, మరియు ఇది ప్రాణాయామం ద్వారా పునరుజ్జీవం పొందడానికి దోహదపడుతుంది. దీనిని కుడి ముక్కు రంధ్రంతో పీల్చడం ద్వారా సాధన చేస్తారు, తరువాత కుంభక బంధాలతో (జలంధర్ బంధ లేదా గడ్డం తాళం, మూలా బంధం లేదా పాయువు తాళం మరియు ఉదితియన్ బంధం లేదా ఉదర తాళం) మరియు ఎడమ నాసికా ద్వారా గాలిని వదులడం చేస్తారు. ఈ ప్రాణాయామం సానుభూతి నాడీ వ్యవస్థను, మెదడులోని ఎడమ భాగాన్ని ఉత్తేజపరుస్తుంది. ఇది గాలి లేదా వాయువు సంబంధిత ఇబ్బందులను (ఆయుర్వేదం ప్రకారంగా వాత దోషాలను) తొలగిస్తుంది మరియు శ్లేష్మం (ఆయుర్వేద ప్రకారంగా కఫం) మరియు పిత్త/ఎసిడిటీ (ఆయుర్వేదం ప్రకారంగా పిటా దోశను) ని సంతులనం చేస్తుంది.
భస్త్రిక (బెల్లము బ్రీత్):
ఈ వాచకం అంటే, బెల్లము, వేగంగా పీల్చడం మరియు వేగంగా నిశ్వాసం వంటి ఊపిరితిత్తులను ఆపరేట్ చేయడం, తరువాత కుడి ముక్కు ద్వారా పీల్చడం మరియు బందాలతో కుంభాక చేయడం మరియు ఎడమ నాసికా ద్వారా బయటకు వదలడం, ఇది భస్త్రిక ప్రాణాయామం. ఇది ప్రాణాయామం యొక్క విటాలీకరణ రకం ఈ లయబద్ధమైన ఉచ్ఛ్వాస నిశ్వాసం మస్తిష్క ద్రవం యొక్క ప్రసరణను ఉద్దీపన చేస్తుంది, మెదడులో కుదింపు మరియు విపీడన సృష్టిస్తుంది. లయబద్ధమైన డయాఫ్రమ్ కదలికలు గుండెని ఉద్దీపనం & ఊపిరితిత్తుల కండరాలు రక్త ప్రసరణను మెరుగుపరుస్తాయి. యాక్సిలరేటెడ్ రక్త ప్రసరణ మరియు ప్రతి ఘటంలో గ్యాస్ ఎక్సేంజ్ రేటు వల్ల వేడిమి ఉత్పత్తి అవుతుంది మరియు వాయువులు బయటకు ఉతుకుతుంది.
భ్రూరి (హమ్మింగ్ బీ బ్రీత్):
ఈ ప్రాణాయామంలో, గాలిని వదిలే సమయంలో మరియు పీల్చేటప్పుడు హమ్మింగ్ తేనెటీగ వంటి ధ్వనిని చేయాలి. ఈ ప్రాణాయామం సైకోటిక్ సెన్సిటివిటీని పెంచుతుంది మరియు సూక్ష్మ ధ్వని ప్రకంపనల గురించి అవగాహన పెరుగుతుంది, ఇది నాద ధ్యానం కొరకు ఉపయోగకరంగా ఉంటుందని రుజువు చేస్తుంది. ఇది ఆందోళన, డిప్రెషన్, కోపం మొదలైన ఒత్తిడి మరియు మానసిక సమస్యలను తొలగించడంలో ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది.
ఉజ్జయి (సాధిక్ బ్రీత్):
దీనినే సైకోటిక్ బ్రీత్ అని కూడా అంటారు. ఈ రకమైన ప్రాణాయామము ముక్కు రంధ్రాల ద్వారా పీల్చడం ద్వారా జరుగుతుంది, తరువాత బందాలు మరియు ఎడమ గుండా గాలిని బయటకు పంపండి. ఇన్ ఫ్లమేషన్ మరియు నిశ్వాసం సమయంలో గొంతులో ఉండే ఎపిజిలోటిస్ ను కుదించి ఒక విలక్షణ ధ్వని (ఉజ్జయి ధ్వని) రూపొందించాలి. ఉజ్జయి ధ్వని మంత్రం యొక్క మెరుగైన అవగాహన కోసం So-హామ్ లేదా గురు మంత్రంతో కలపవచ్చు. ఉజ్జయి ప్రాణాయామం థెరపీ అప్లికేషన్లు ఉన్నాయి, ముఖ్యంగా నిద్రలేమి, టెన్షన్స్, హార్ట్ డిసీజెస్ లో ఉపయోగపడతాయి. తక్కువ రక్తపోటుతో దీనిని ఆచరించరాదు, ఈ ప్రాణాయామం ఆచరించడం వల్ల కరోటిడ్ సైనస్ పై ఒత్తిడి పెడుతుంది, ఇది రక్తపోటును మరింత తగ్గిస్తుంది.
సీతాకరి:
ఇది పెదాలను తెరవడం ద్వారా జరుగుతుంది, ఎగువ మరియు దిగువ పళ్లు ఒకదానితో మరొకటి తాకుతూ ఉంటాయి, తరువాత హిస్పింగ్ సౌండ్ తో నోటి ద్వారా గాలిని పీల్చుకుంటుంది, తరువాత కుంభాలను బంధాలతో చేసి, తరువాత ముక్కురంధ్రాలతో విడిచిపెట్టాలి. నాలుక ద్వారా ప్రయాణిస్తున్న గాలి, రక్తాన్ని చల్లబరుస్తుంది, రక్తంలో ఉష్ణోగ్రతను తగ్గిస్తుంది. ఈ రకమైన ప్రాణాయామం వల్ల శరీరంలోని అధిక వేడిని తొలగిస్తుంది. అలాగే అసిడిటీ, హైపర్ టెన్షన్ మొదలైన వ్యాధులను కూడా దరిచేరవు. ఈ ప్రాణాయామం ప్రత్యుత్పత్తి అవయవాల స్రావాలు మరియు అన్ని ఎండోక్రైన్ వ్యవస్థ వంటి వాటిని సామరస్యపూర్వకంగా కలిగి ఉంటుంది. అలాగే ఇది జీర్ణక్రియను మెరుగుపరుస్తుంది, హైబ్లడ్ ప్రెజర్ ను తగ్గిస్తుంది, రక్తాన్ని ప్యూరిఫై చేస్తుంది.
షితాళి (కూలింగ్ బ్రీత్):
నాలుక రాపిడి చేయబడుతుంది మరియు నోటి ద్వారా లోపలికి పీల్చడం జరుగుతుంది, దీని తరువాత బందాలతో కుంభకర్ణుడు మరియు తరువాత ముక్కురంధ్రాలతో విడిచిపెట్టాలి. శితాళి ప్రభావాలు సీతాకారి ప్రాణాయామం ఒకటే.
ముర్ఛా (శ్వాసించడం లేదా స్ప్రహ తప్పి పోవడం):
ఈ రకమైన ప్రాణాయామం "చేతన లేని స్పృహ" స్థితిని ప్రేరేపరుస్తుంది (బీహార్ స్కూల్ ఆఫ్ యోగా స్వామి సత్యానంద మాటల్లో). ఒకటి రెండు నాసికా రంధ్రాల ద్వారా గాలిని పీల్చాలి, బందాలతో కుంభకం చేయాలి, కాని గాలిని వదిలే సమయంలో జలంధర్ బంధ (చిన్ లాక్) కదలకుండా ఉంచబడుతుంది మరియు తరువాత నిశ్వాస జలంధర్ బంధ (చిన్ లాక్) తో జరుగుతుంది. జలంధర బంధంతో నిశ్వాస సమయంలో కరోటిడ్ సైనస్ పై అదనపు పీడనం ఉంటుంది, ఇది రక్తపోటును మరింత తగ్గిస్తుంది మరియు ఒక అచేతన స్థితిని ప్రాక్టీస్ తో అనుభూతి పొందవచ్చు.
ఈ ప్రాణాయామంలో అధిక ప్రమాదాలు ఇమిడి ఉంటాయి, అందువల్ల గురువు యొక్క ప్రత్యక్ష మార్గదర్శనాన్ని ఆచరించరాదు.
ప్లవమిని (ఫ్లోటింగ్ బ్రీత్)
గాలిని పీల్చుకున్న తరువాత పొట్టలో గాలి నింపి, కొంత సేపు లోపల ఉంచుతారు. దీనిని ఆచరించేటప్పుడు నోటి ద్వారా గాలిని లోపలికి పీల్చవచ్చని స్వామి సత్యానంద పేర్కొంటున్నాడు. ఈ ప్రాణాయామంతో నీటిపై సులభంగా తేలియాడవచ్చని హఠ యోగ ప్రదీపికా వచనం పేర్కొంటోంది. పొట్ట లేదా జీర్ణ వ్యవస్థకు సంబంధించిన చాలా రుగ్మతలను తొలగించడానికి ఈ ప్రాణాయామం సహాయపడుతుంది.
సూచనలు
1. హఠ యోగ ప్రదీపిక-స్వామి సత్యానంద సరస్వతి
2. ప్రాణ ప్రాణాయామం ప్రాణ విద్య-స్వామి నిరంజన సరస్వతి
3. ప్రాణాయామం-యోగాచార్య విశ్వాశ్ మాండలిక
